Preview: Fotograferen en filmen met de smartphone, Hoofdstuk 6 Mooiere foto's maken, Deel 1
We zien online steeds vaker foto’s met vreselijke taferelen: onthoofde mensen, afgehakte armen, mensen zonder kin of schedel, of erger. We hebben het dan niet over de foto’s van World Press Photo, maar gewoon over foto’s van vakanties, concerten, festivals enzovoort, die we tegenkomen op Facebook. Hopelijk blijven dergelijke fouten u dankzij dit hoofdstuk bespaard. We bespreken onderwerpen als compositie en vlakverdeling en bieden daarnaast diverse praktische tips die u helpen bij het fotograferen met uw smartphone.
STAAND OF LIGGEND?
We hebben het hier over de zogeheten cameraoriëntatie, ofwel de manier waarop u de smartphonecamera vasthoudt: staand of liggend, of formeler, in portretstand of in landschapsstand.
Fotografeert u altijd in portretstand? Dat is jammer, maar eigenlijk valt u ook niets te verwijten. De meeste handelingen op uw smartphone zijn immers gericht op een verticale oriëntatie van het toestel, bijvoorbeeld als u (video)belt, tekstberichten stuurt, notities maakt, Facebook of Instagram gebruikt enzovoort. U hebt op deze manier het toestel ook het lekkerst vast.
Toch is het vreemd, omdat we voor de komst van de smartphone de camera juist in negentig procent van de gevallen ‘recht’ beethielden, maar dat blijkbaar ‘verleerd’ zijn. Struint u nog maar eens door uw foto’s van dertig jaar geleden en het zal u opvallen dat daar – op die ene foto van de Eiffeltoren na – maar heel weinig foto’s tussen staan die zijn genomen in portretstand.
U zou zich dus kunnen afvragen of u zich niet te veel laat leiden door de ergonomie van uw smartphone. Uiteindelijk bepaalt ú, maar vooral het onderwerp, de omgeving en de situatie, welke cameraoriëntatie u het best kunt gebruiken: liggend of staand.
Begrijp ons goed, het is absoluut niet verboden om te fotograferen in de portretstand. Sommige onderwerpen schreeuwen daar zelfs om, zoals de Eiffeltoren of onze eigen Martinitoren, en wat dacht u van een mooie portretfoto in portretstand? Dat lijkt ons dan ook de juiste keuze, maar waarom zou u een groep van vier personen in de portretstand fotograferen als u iedereen veel beter op de foto krijgt als u de camera een kwartslag draait? De foto laat bovendien veel meer van de omgeving zien en ook dat kan weer bijdragen aan de kwaliteit en de betekenis van de foto
VERTICALE FILMPJES
We willen ons wel hard maken voor een wereldwijd verbod op verticaal filmen, want wat bezielt mensen om de camera tijdens het filmen verticaal te houden als u de video later op een groot scherm wilt bekijken met uw vrienden of familie? Het is dan toch gewoon lógisch om horizontaal te filmen? Of draait u de (breedbeeld)-tv soms tijdens het kijken?
Oké, we zijn uitgeraasd. Het is een gevoelig onderwerp, sorry. En we moeten eerlijkheidshalve toegeven dat er ook situaties zijn waarbij u wel in portretstand móet filmen; als de video is bedoeld voor gebruik op sociale media. Apps als Instagram, Facebook, Snapchat, TikTok, enzovoort zijn voornamelijk gericht op verticaal gefilmde videofilmpjes.
Tip: Voor sociale media willen we wel een uitzondering maken, maar laten we afspreken dat u in andere gevallen nooit meer filmt in portretstand.
HULPLIJNEN
De optie Hulplijnen toont een raster over het camerabeeld dat u kunt gebruiken om onderdelen perfect in de opname te plaatsen. De horizontale lijnen gebruikt u bijvoorbeeld om te zorgen dat de horizon recht op de foto komt, of u verbetert de compositie aan de hand van verticale lijnen in beeld, zoals bomen, gebouwen enzovoort. U stelt met de hulplijnen ook vast of u de camera niet te schuin houdt, waardoor de foto perspectiefvervormingen kan vertonen.
Om het hulplijnraster zichtbaar te maken in het camerascherm, opent u Camera-instellingen en zet u de optie Hulplijnen aan. In iOS: open de app Instellingen, tik op Camera en zet bij Compositie de optie Raster aan.
COMPOSITIEREGELS
U kunt de hulplijnen gebruiken om onderdelen in de opname te plaatsen met behulp van bestaande compositieregels, zoals de gulden snede, de hierop geïnspireerde Fibonacci-spiraal en de regel van derden. Veel camera-apps, waaronder Lightroom, bieden extra rasters waarmee u deze compositieregels kunt toepassen.
REGEL VAN DERDEN
De regel van derden is een uiterst doeltreffende compositieregel die u helpt bij het optimaal positioneren van het onderwerp en andere elementen in het beeldkader.
U past de regel van derden heel eenvoudig toe door een afbeelding in negen gelijke vlakken te verdelen met behulp van twee horizontale en twee verticale lijnen.
N.B. Waarom zou u regel van derden gebruiken? Vaak beschouwt men een beeld waarop de regel van derden is toegepast als esthetisch aangenaam en professioneel. De regel wordt onder andere gebruikt voor het hanteren van aandachtspunten, het positioneren van de horizon, het gebruik van een goede vlakverdeling en het ordenen van lijnen in een compositie.
Zoals welbekend, is een beeld waarin het aandachtspunt exact in het midden wordt geplaatst, meestal saai. Wanneer het belangrijkste onderwerp in het beeld op – of rond – een van de vier kruispunten van de lijnen valt, zal het beeld vaak sterker en dynamischer zijn. De vier kruispunten worden ook wel een ‘sterke plaats’ genoemd.
Bij een portret of close-up kunt u bijvoorbeeld de ogen exact op de twee bovenste kruisingen laten vallen. Maar ook de horizon kan zich op een van de lijnen bevinden. Vaak wordt ervoor gekozen om hierbij een derde voorgrond en twee derde lucht te gebruiken. Als de voorgrond interessanter is dan de lucht, draait u dit om.
Links: de kruislijnen op het oog zorgen voor een perfecte compositie.
Rechts: ons oog wordt automatisch naar de vogelverschrikker getrokken dankzij de regel van derden.
COMPOSITIE
Ook al hebt u de duurste smartphone met de beste camera met drie, vier of zelfs vijf lenzen, uw foto’s worden er niet per definitie beter door. Behalve dat het belangrijk is dat het onderwerp scherp op de foto staat en de belichting klopt, hangt ook veel af van de compositie van de foto, hoe personen of dingen in beeld zijn geplaatst, of de kleuren mooi bij elkaar passen, of het licht iets toevoegt, of de foto afleidende elementen bevat, kortom: alles waardoor uw foto’s de moeite van het bekijken waard zijn.
WAT IS EEN COMPOSITIE?
Een compositie is het resultaat van het ordenen van verschillende elementen volgens een bepaalde strategie. Of het hierbij nu gaat om het componeren van muziek, een schilderij, een foto of een boeket bloemen, er worden altijd regels gebruikt om orde in de ‘chaos’ te creëren. Regels waarvan u altijd mag afwijken, zolang het de compositie maar verbetert.
Tip: ‘Regels zijn regels’, wordt weleens gezegd. Maar er wordt ook beweerd dat regels er zijn om van af te wijken. Regels en wetmatigheden voor composities helpen bij het (snel) bepalen van uw compositie, maar soms loont het de moeite de regels even aan uw laars te lappen en gewoon iets te doen wat een mooi beeld oplevert.
VLAKVERDELING
Vlakverdeling is een belangrijk hulpmiddel dat een schilder, fotograaf of videomaker tot zijn beschikking heeft bij het maken van een goede compositie. Hierbij bepalen zichtbare en onzichtbare lijnen en beeldassen hoe we de diverse beeldelementen op een aangename of boeiende manier in beeld brengen. Er zijn diverse soorten vlakverdeling die evenwichtige en interessante composities kunnen opleveren.
DIAGONALE COMPOSITIE
Duidelijk aanwezige diagonale lijnen in een opname zorgen meestal voor een sterker beeld. Belangrijke elementen in het beeld, waarbij die diagonale lijnen worden benut, geven de opname meer diepte.
HORIZONTALE EN VERTICALE COMPOSITIE
Rechte lijnen, zoals een horizon of de lijnen van een gebouw of ruimte, dragen bij aan een gebalanceerde compositie.
Overigens hoeven de lijnen niet per se recht te zijn. Lijnen van een duinpad of een kronkelige rivier zorgen er eveneens voor dat het oog van de kijker naar een bepaald punt in de compositie wordt geleid.
SYMMETRISCHE COMPOSITIE
Een symmetrische compositie maakt gebruik van een verticale en horizontale denkbeeldige as en beeldelementen zijn gespiegeld ten opzichte van elkaar.
De term symmetrie moet hierbij niet te letterlijk genomen worden. De gespiegelde elementen zijn bijvoorbeeld niet altijd identiek, maar zijn wel symmetrisch geordend.
ASYMMETRISCHE COMPOSITIE
Zeker niet alle niet-symmetrische composities zijn automatisch asymmetrisch. Een asymmetrische compositie gebruikt vlakken en lijnen die ogenschijnlijk willekeurig lijken, maar er worden wel degelijk wetkundige en meetkundige regels gehanteerd. De bekendste toepassing is de zogeheten gulden snede. Deze regel zorgt voor een harmonisch een evenwichtige compositie die de toeschouwer onbewust naar de belangrijkste beeldelementen laat kijken.
CENTRALE COMPOSITIE
Een afbeelding waarbij het belangrijkste onderwerp in het midden wordt geplaatst, noemen we een centrale compositie. Een centrale compositie is ook een symmetrische compositie.
Rechts: een symmetrische compositie, gecombineerd met een centrale compositie.
Hoewel het centraal plaatsen van het onderwerp een goede manier is om te zorgen dat de kijker niets mist, levert het vaak een saai beeld op. Een centrale compositie wordt echter versterkt zodra andere beeldelementen naar het centrum – het zogeheten aandachtscentrum – gericht lijken te zijn.
RADIALE COMPOSITIE
Deze compositievorm wordt ook spiraalcompositie genoemd. Hierbij worden diverse beeldelementen in een spiraal om het hoofdonderwerp geplaatst. Het is niet noodzakelijk dat het hoofdonderwerp ook centraal in de compositie wordt geplaatst.
GEO METRISCHE COMPOSITIE
Als een beeld volgens nauwkeurige meetkundige regels – zoals de gulden snede - is opgebouwd, is dit een geometrische compositie.
DRIEHOEKSCOMPOSITIE
Als beeldelementen zijn gerangschikt volgens een al dan niet zichtbare driehoeksvorm, spreken we van een driehoekscompositie, ook wel een piramidale compositie genoemd.
BEWEGINGSCOMPOSITIE
Hoewel er van werkelijke beweging geen sprake is, kan een beeld de illusie wekken dat bepaalde lijnen beweging vertonen. Voorbeelden hiervan zijn abstracte beelden, maar ook zogenoemde ‘op-art’ (optical art) maakt hier gebruik van.
OVERALLCOMPOSITIE
In een overallcompositie zijn beeldelementen allemaal hetzelfde en deze vormen een patroon dat oneindig lijkt door te gaan.
Lees hier verder: Fotograferen en filmen met de smartphone, Hoofdstuk 6 Mooiere foto's maken, Deel 2
