foto: Cindy Marler/ Hollandse Hoogte - Hellen van Meene
Hellen van Meene (Alkmaar, 1972) viert wereldwijd grote successen met haar portretten van adolescente meisjes en vrouwen. De foto’s van de ‘vlinderkundige van de puberteit’, zoals haar bijnaam luidt, roepen paradoxale emoties op – ze ontroeren, maar maken ook ongemakkelijk.
1992. Van Meene begint aan haar fotografieopleiding aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, die ze na een uitstapje naar de College of Art in het Schotse Edinburgh, in 1996 voltooit. Dan heeft ze haar eerste stappen in de exhibitieruimte al gezet; haar debuut speelde zich af in 1994.
Haar talent blijft niet onopgemerkt en levert Van Meene in 1999 de Charlotte Köhlerprijs voor jonge kunstenaars op. In datzelfde jaar geeft de gerenommeerde Photographers Gallery in Londen haar de ruimte voor haar eerste buitenlandse solotentoonstelling. Een hoogtepunt volgt twee jaar later wanneer Van Meene genomineerd wordt voor de hoog aangeschreven Citibank Private Bank Photography Prize.
Hoewel Van Meene niets aan het toeval overlaat en er niet voor terugdeinst haar foto’s helemaal in scène te zetten, van houding tot uitdrukking en kleding, is haar fotografeerstijl te omschrijven als intuïtief: de sfeer in haar werk, het contact met haar modellen.
Die ‘schijninstinctieve’ manier van werk blijkt bijvoorbeeld uit haar toelichting op haar voorkeur om jonge meisjes (aan de vooravond van hun metamorfose naar de volwassenheid) te fotograferen. Ze zegt daarover dat het een open leeftijdsgroep is, een periode dat de meisjes nog niet vast zitten, speels en onbevangen zijn. Jonge mensen bezitten die aandoenlijke ontvankelijkheid waardoor ze zichzelf zijn, aldus Van Meene desgevraagd.
Helemaal zonder kritiek is haar werk niet; zo wordt haar verweten dat haar foto’s soms (kinder)pornografische trekjes vertonen. Van Meene zelf stoort zich daaraan. “'Ik maak zelf ook wel naaktfoto's, geen kinderportretten, maar foto's van jonge mensen. Ik zorg ervoor dat ik geen geslachtsdelen fotografeer. Enerzijds omdat ik het mooier en interessanter vind als dingen verhuld zijn. Anderzijds omdat geslachtsdelen mensen kunnen afleiden van wat je wilt vertellen, sommige mensen kunnen dan niet meer helder kijken. Maar blote borsten, daar zal ik nog steeds niet van weglopen.”
Een tweede commentaar die gepaard gaat met Van Meene’s werk is vraag of het hier kunst of een kunstje betreft. In weerwil van de negatieve reacties kunnen Van Meene’s foto’s wereldwijd op applaus rekenen en sieren ze bijvoorbeeld het Museum of Modern Art in New York. Geroemd wordt haar gevoel voor de lichtval, het wonderlijke, vervreemdende kledinggebruik in combinatie met de achtergronden en de poses van het model – alsof de foto’s geschilderd zijn. Verder heeft ze inmiddels talloze solo-optredens op haar naam staan: van de Verenigde Staten tot Japan en verschillende Europese landen (o.a. de kunstmanifestatie Biënnale van Venetië) en ook Amsterdam.
Waar is zij nu?
De carrière van Hellen van Meene, die Heilo als woonplaats heeft, zit flink in de lift. Haar naam duikt overal ter wereld op. Veelzeggend is dat ze ondanks de moordende concurrentie van andere fotograferende vrouwen op plaats vier prijkt van Elseviers ranglijst (2007) van succesvolle kunstenaars. Bovendien plaatste het Amerikaanse blad Village Voice haar boek Portretten in de lijst met de 25 beste fotoboeken die in 2005 verschenen.
