Er zijn veel dingen waar je aan moet denken bij het maken van een portret. De camera-instellingen en de compositie van de foto zijn natuurlijk heel belangrijk, maar de belichting is minstens net zo belangrijk. De belichting en hoe het onderwerp ten opzichte van het licht gepositioneerd is, verandert het uiterlijk en de kwaliteit van de foto's drastisch.
Het kan artistieke redenen hebben om hard licht te gebruiken bij het maken van een portretfoto, vanwege de dramatische schaduwen. Voor het maken van een standaard portret met een goed resultaat, is zacht licht tijdens de fotoshoot de sleutel. Lees verder voor tips en trucs om zacht licht zowel binnen als buiten te gebruiken.
Hard of zacht licht
Wat is het verschil tussen hard en zacht licht? Het gaat allemaal om de grootte van het licht. Denk aan het laten schijnen van een zaklamp in een donkere kamer. Je ziet de lichtbundel omgeven door donkere schaduwen, maar je ziet ook het stukje overgangsgebied of "grijze zone" ertussenin. Hoe breder die grijze zone tussen licht en donker is, hoe zachter het licht.
Het felle licht van de middag is niet aan te raden bij portretten buitenshuis. Hoewel de zon enorm veel licht geeft, is het toch maar een kleine lichtbron in verhouding tot de gehele lucht. Met de zon recht boven je hoofd zul je schaduwen gaan zien onder de neus en kin van mensen, en dat is niet aantrekkelijk.
Op onderstaande foto zie je ook de effecten van het harde licht van de middag. Let op de schaduwen op de ogen van de visser. Voor dit soort foto's maakt dat niet uit, maar als dit een bruidsfoto of familie fotoshoot was, zouden je opdrachtgevers niet blij zijn met het resultaat. Hard licht is buitengewoon meedogenloos en laat naast schaduwen ook echt textuur zien, zoals huidvlekken of rimpels. Geen geweldige look dus op een portretfoto.
Zacht licht is diffuus, wat betekent dat schaduwen afwezig of onduidelijk zijn. Zacht licht kan een onderwerp er jonger uit laten zien en kan gebreken in de huid afzwakken. Het ziet er ook platter uit dan hard licht. Het resultaat is flatteuzer zonder de harde schaduwen en legt minder nadruk op textuur. Zacht licht laat verschillen in structuur in de huid minder opvallen.
Dramatiek en hard licht
Voor de meer creatieve kant van fotografie, is hardere zijverlichting bij een portret juist perfect om textuur te benadrukken, diepte te definiëren en patronen naar voren te brengen. Wanneer je een onderwerp van opzij belicht, springt de structuur eruit.
Zijverlichting is effectiever bij portretten wanneer de emotie en diepte van het gezicht op een meer dramatische manier benadrukt moet worden, zoals bij het beeld van deze man en vrouw die opzij kijken. Door de afbeelding in een zwart-witfoto te veranderen, wordt de emotie erin extra versterkt.
De jukbeenderen van deze personen worden plotseling gedefinieerd. De hoofden krijgen diepte en de ogen meer karakter en intensiteit dan bij een plat, van voren belicht portret. Het zorgt voor een interessantere foto.
Zacht licht buitenshuis
Om buitenshuis mooie, zachte verlichting te krijgen, is het beter om het tijdstip van de dag van de fotoshoot in de ochtend of laat in de middag te laten plaatsvinden om de harde middagzon te vermijden. Een bewolkte dag is ook erg geschikt waarbij de wolken als een natuurlijke diffuser zullen werken om het licht verder 'uit te spreiden' waardoor het groter en zachter wordt.
Als de lichtomstandigheden toch moeilijk zijn op het moment dat er gefotografeerd moet worden, is het gebruik van een reflector om wat invullicht van onderaf toe te voegen zeker het overwegen waard. Je kunt er redelijk goedkoop een kopen of zelfs een groot stuk wit karton nemen voor een doe-het-zelf-oplossing.
Plaats de reflector onder het gezicht van het model, maar buiten het frame (een assistent is nodig) om het licht weer terug op het gezicht te laten kaatsen. Hiermee wordt het probleem van de zachtheid van het licht niet echt aangepakt, maar het creëert wel invullicht voor die donkere schaduwen, wat het uiterlijk van de foto verbetert.
Voor het maken van een standaardportret met een goed resultaat, is zacht licht tijdens de fotoshoot de sleutel.
Om het licht dat op het onderwerp valt, te verspreiden kun je gebruik maken van een mooie diffuser, maar je zou ook een stuk neutrale, half doorschijnende stof kunnen proberen die op een frame is gemonteerd om hetzelfde effect te bereiken. Het idee is om dit materiaal tussen het onderwerp en de zon te houden om het licht te verspreiden. Dit verbreedt die grijze zone en zorgt voor het zachte, mooie licht dat je wilt zien, zelfs als de natuurlijke omstandigheden hard zijn.
Het gebruik van een reflector en diffusor samen kan de oplossing zijn om harde buitenverlichting te omzeilen. Voor een redelijk bedrag kun je investeren in een kit met reflectoren in verschillende kleuren en een diffusor. Op professioneler niveau kan dit een goede investering zijn, evenals het inhuren van een assistent.
Zacht licht binnenshuis
Professionele fotografen, bijvoorbeeld bij een fotoshoot in Utrecht, doen er alles aan om het licht te verzachten voor portretfotografie binnenshuis. Denk terug aan je schoolfoto's of misschien een familiefoto, en herinner je de grote paraplu. De fotograaf had uiteraard de flits in de reflecterende paraplu afgevuurd om het licht van de flitser over een groter gebied te verspreiden, waardoor het zachter wordt. Heb je geen luxe verlichtingsapparatuur bij de hand, dan zijn er toch een paar trucjes om de binnenverlichting te verzachten.
Als je een natuurlijke lichtbron gebruikt (zoals een raam), probeer dan iets eenvoudigs zoals de gordijnen naar beneden trekken (als er licht doorheen komt) of een wit laken ophangen om het licht te verspreiden. Met een handflitser wordt het licht groter en als gevolg daarvan zachter als je deze dichter bij het gezicht houdt. Of laat de flitser tegen de omringende muren weerkaatsen om deze te verzachten. Voor een kleiner object is een softbox van belang om zachte verlichting te creëren.
Het zorgvuldig kiezen van het tijdstip en de locatie en met behulp van eenvoudige apparatuur kan dus eenvoudig mooi, zacht licht bij een portret fotoshoot gerealiseerd worden. Zeker bij het fotograferen van mensen van alle leeftijden, is het belangrijk dat het zachte licht het model een natuurlijke schoonheid geeft. Door zacht licht voor portretten te creëren is het model eerder tevreden en je bespaart jezelf veel bewerkingen achteraf.
Met dank aan David Peterson.
