Leica is niet alleen kwaliteit, het is ook een concept. Dat vind je ook terug in de X1 compactcamera. Is dit echt een rechtstreekse afstammeling van de oer-Leica uit 1913? Echt, zonder marketing blabla? Het zou zomaar eens kunnen.
De oer-Leica. Ingenieur Oscar Barnack ontdekte begin vorige eeuw dat 35 mm brede film, eigenlijk bestemd voor cine-toepassingen (filmopnamen), goed geschikt was om scherpe, detailrijke foto's te maken.
Voorwaarde was de toepassing van een scherp tekenende lens, en die kon microscoopfabrikant Leica, waarvoor Barnack werkt, wel realiseren.
In 1913 ontstond zo de allereerste Leica: een klein, plat, met film gevuld doosje, met een goede lens erop. Ideaal voor Barnack die wegens zijn astma niet met zware camera's wilde zeulen, maar wel een hoge kwaliteit wilde.
De Leica negatieven waren 24 x 36 mm groot, en voor het afdrukken was altijd een vergrotingsapparaat nodig. De gebruikte film was echter zo fijnkorrelig en scherp, dat er ruim voldoende kwaliteit overbleef.
Een topklasse beeldsensor en een topklasse objectief
Het was juist de gestoken scherpte van de Leica opnamen die overtuigde. Door de combinatie van een hoogwaardige lens en een perfect erop afgestemd opnamemedium.
APS-C
De Leica X1 zit vergelijkbaar in elkaar. Een topklasse beeldsensor (zelfde als in de Nikon D90/D300s) en een topklasse objectief. Een doosje met een lens erop.
Geen reflexsysteem, geen battery pack, geen zoom, geen systeem van verwisselbare objectieven. Alles wat nodig is om al wandelend uitstekende foto's te maken. Zoals Oscar Barnack.
De Leica X1 heeft niet het 24 x 36 mm opnameformaat, maar het kleinere APS-C formaat, dat je best als opvolger van het kleinbeeldformaat mag zien, gezien z'n gunstige verhouding tussen cameravolume en kwaliteit.
Topscherpte
Het objectief is een Leica Elmarit 1:2,8/24 Asph. Werkt als een 2,8/36 mm, een mooi neutrale groothoek voor algemene toepassingen. Een optisch juweeltje, met een hoge scherpte over het gehele beeldveld. Op de grootste diafragfma's tekent het objectief nog wat zacht, vooral in de hoeken. Niks bijzonders, dat is normaal. Op f/5,6 en f/8 echter heb je topscherpte.
Als het over Leica gaat, gaat het altijd over traditie
Chromatische aberratie doet zich soms voor en is goed corrigeerbaar. In de JPEG's haalt de X1 het er zelf uit. Het objectief is wel vrij gevoelig voor overstraling. Geen wonder, het ligt op de eerste rang om ongenode lichtstralen op te vangen. Jammer dat Leica niet een mooie uitschuifzonnekap meelevert. De voorste ring van het objectief is afschroefbaar, er komt vast nog het een en ander.
Eenvoud
Dan nu over naar het gebruik van de X1. De uiterlijke uitstraling van eenvoud vind je terug in het gebruik. Twee draaiwielen bovenop: een voor de sluitertijd en een voor het diafragma. Wil je sluitertijd of diafragma automatisch laten regelen, dan zet je het desbetreffende draaiwiel in de A-stand.
Laat je beide aan de camera over, dan zet je alletwee op A. Dodelijk simpel, en overigens al heel lang een gebruiksmethode van Leica, terug te voeren op de R4 reflexcamera (1980), die het weer had van de Minolta XD7 uit 1977. Jaja, als het over Leica gaat, gaat het altijd over traditie.
De twee wielen voor de belichtingsregeling. Je hoeft geen P, A, S of M te kiezen, alles spreekt voor zich.
De automatische belichtingsregeling doet z'n werk erg goed en is makkelijk te corrigeren: met een plus/mincorrectie, of met de belichtingsvergrendeling die automatisch wordt geactiveerd bij half indrukken van de ontspanknop.
Links op de camera zit een grote ronde knop: druk erop en de flitser rijst omhoog. Het flitsertje is ondanks z'n richtgetal 5, voldoende krachtig voor doorsnee binnenshuis gebruik.
Het flitslicht krijgt een goed rendement door de hoge lichtsterkte van het objectief. En natuurlijk door de goede beeldsensor, die ook bij hoge ISO-waarden een mooie kwaliteit blijft leveren.
Traagheid
Dan gaat nu de loftrompet een toontje lager. Want de X1 is in een aantal opzichten traag. Wil je foto's terugkijken bijvoorbeeld, dan duurt het ruim een seconde voordat het beeld verschijnt. Wisselen naar het volgende beeld duurt korter, maar duidelijk langer dan bij de eerste de beste midprice compactcamera. Hopelijk gaat Leica daar nog wat aan doen. Onze testcamera was een voorproductiemodel met firmware-versie 0,72i.
Scherpstellen gaat zeer accuraat, maar doet een beetje denken aan autofocus bij live view van een reflexcamera
Traag is ook de automatische scherpstelling. Scherpstellen gaat zeer accuraat, maar doet een beetje denken aan autofocus bij live view van een reflexcamera. Klopt wel, want zo werkt het hier ook. Maar veel goedkopere compactcamera's zijn wel sneller. Ook de Panasonic GF1 en de Olympus Pen camera's stellen sneller scherp. Zelfs de ook slome Sigma DP2 wint het van de Leica.
Nu hoef je met een camera als deze in stad en land vaak helemaal niet automatisch scherp te stellen. Kies f/11 en een gemiddelde afstand en alles tussen 1 m en oneindig wordt scherp, dankzij de scherptediepte. Bij mooi weer wordt je sluitertijd dan ongeveer 1 gedeeld door de ISO-waarde, dus dan weet je meteen hoe je veilige sluitertijden kunt kiezen.
Wanneer gaat een fabrikant dit nu eens in een camera opnemen? Zou echt iets voor Leica zijn. Bij handmatige scherpstelling verschijnt een afstandschaal, waarop je de afstand in meters kunt instellen. Erboven verschijnt het centrale deel van het beeld vergroot op het scherm, waardoor je ook precies op het beeld kunt scherpstellen.
De camera maakt bij deze stabilisatietechniek twee opnamen snel na elkaar
DPReview meldt dat de handmatige scherpstelling onbruikbaar is, doordat er door het gesloten diafragma heen wordt scherpgesteld. Dat moet een 'bug' zijn geweest, hier ging alles zoals het hoort.
Beeldstabilisatie
De werking van de automatische ISO-regeling (alleen werkend bij automatische belichtingsregeling) is regelbaar: je kunt bepalen wat de hoogste waarde mag zijn (3200 is de hoogste ISO-waarde) en wat de langste sluitertijd mag zijn: 1/8, 1/15 of 1/30 s. Hier had 1/60 s zeker ook nog bij gemogen. Bij deze langere tijden komt beeldstabilisatie goed van pas. Bij de X1 heeft die echter veel beperkingen. Het is een elektronische stabilisatie, die alleen werkt bij sluitertijden van ¼ tot 1/30 seconde.
Voor de instellingen heeft de X1 twee draaiwielen. De ene zit onder de fabriekstekst (ja, made in Germany), de andere rond de vijfknops-insteleenheid.
De camera maakt bij deze stabilisatietechniek twee opnamen snel na elkaar: de normale plus een onderbelichte met een veel kortere sluitertijd, die belangrijke lijnen en contouren vastlegt, waaraan een nabewerking wordt opgehangen die tot een scherp beeld moet leiden.
Nabewerking, en daarom werkt de stabilisatie alleen als je voor JPEG-bestanden hebt gekozen. Bij die nabewerking kan veel detailscherpte verloren gaan. Dat is niet aardig voor het mooie objectief. Beter is het de stabilisatie uit te zetten en een hogere ISO-waarde te gebruiken, om zo op een sluitertijd uit te komen die de kans op trilling verkleint.
DNG
Voor RAW-verwerking maakt de X1 Adobe DNG-bestanden, die min of meer als universele RAW-standaard gelden. De bestanden gaven in Adobe Camera Raw een excellente kwaliteit. Fris, helder, strak, scherp. De JPEG's maakten aanvankelijk geen slechte indruk, maar vergeleken hiermee zijn ze toch tamelijk somber en modderig. Kiezen voor de opnamestand 'Levendig' is geen optie, die leidt tot overdrijving, zonder daarbij de frisheid van de DNG's ook maar te benaderen. Het is goed om er nog eens aan te herinneren dat de camera nog niet de definitieve firmwareversie had.
Als je overweegt de X1 te kopen, tel de zoeker er dan maar meteen bij
Wat in de JPEG's wel meteen goed gaat is de ruisonderdrukking voor de hoge ISO-waarden (die overigens niet regelbaar is). Die geeft een goede mix van onderdrukking en detailbehoud, vooral je de verscherping iets onder de middenstand zet.
Doorkijkzoeker
Zou de X1 kleiner zijn dan hij is, dan zou hij niet zo fijn hanteerbaar zijn. Dit is precies goed. Maar je hebt pas echt het gevoel dat je aan het fotograferen bent als de opsteekzoeker erop zit. Die heeft een mooi groot helder beeld met lijnkader en geeft vrij nauwkeurig aan wat je op de foto krijgt. Als je overweegt de X1 te kopen, tel de zoeker er dan maar meteen bij.
Waarde?
Nee, de X1 is niet volmaakt. Maar wil je met een kleine camera topkwaliteit maken, dan komt hij nadrukkelijk aan aanmerking. Echter: 1600 euro en nog eens bijna 300 voor de zoeker? Voor veel minder koop je een Panasonic GF1 met 1,7/20 mm of een Olympus Pen met 2,8/17,5 mm. Maar die presteren wel iets minder. Door hun kleinere sensor, die qua ruis en detaillering iets lager scoort.
Qua optiek is de 17,5 mm van Olympus duidelijk de mindere, de 20 mm van de Panasonic komt dicht in de buurt van Leica. En dan is er nog een camera die qua concept het dichtste bij komt. De eigenzinnige Sigma DP2, ook met vast objectief, en minder dan de helft in prijs. Maar die is vooral interessant als je je tot de lagere ISO-waarden beperkt.
Bedenk verder dat Leica bij de X1 een volwaardige versie van Lightroom levert (al hebben veel potentiële kopers dat wellicht al). Dus toch maar? Zet hem eens af tegen een Nikon D90 met 2,8/24 mm. Kijk wat die kost, kijk naar gewicht en volume. En kijk dan nog 'ns naar de Leica... Al heel lang een winnend concept.
