Fotograaf Tom van der Leij reist de wereld over. Er komt van alles voor zijn lens. Zo kwam hij er tijdens zijn reizen door China achter dat de Chinezen de nieuwe Japanners zijn.
Het elektrische treintje komt tot een halt middenin een woestijnachtig landschap. De uitsluitend Chinese toeristen, mijn reisgenoot Jona Dekker en ik stappen uit. Net op dat moment komen er een paar, als nomaden geklede acteurs op kamelen achter een grote heuvel vandaan gelopen. Het plaatje is compleet.
Uit de grote fototassen van mijn mede-treinreizigers komen de grootste en duurste camera’s te voorschijn en er vormt zich een rij van schietende fotografen om ons heen. Welkom in China anno 2010!
De eerste keer dat ik door China reisde was in 2006. Samen met schrijfster Natascha van Aalst en onze Chinese tolk vlogen we van Guangzhou door naar het zuiden om nabij Guiyang een kleine twee weken rond te rijden. Dit gebied is een walhalla voor antroplologen door de veelzijdigheid aan etnische minderheden.
Uit de grote fototassen van mijn mede-treinreizigers komen de grootste en duurste camera's te voorschijn
In dit gebied wonen veel minderheden die hun cultuur in sommige gevallen nog aardig behouden hebben. Zo leven er de Miau en de Dong. We bezochten dorpjes die langs afgelegen kronkelige bergweggetjes lagen of waar je in the middle of knowhere een rivier voor moest oversteken.
In deze zeer interessante gebieden was geen westerse toerist te bekennen, die hebben we die twee weken sowieso niet gezien. De Chinse toeristen daarentegen waren er een paar honder kilometer verderop volop.
Althans daar waar ze geacht werden te zijn. Op parkeerplekken die speciaal voor de grote hoeveelheden touringcars aangelegd waren reden toeristentreintjes rond door een aangeharkt landschap over geasfaslteerde wegen
Bij het authentiek nagemaakte Dongdorp stond een hek en diende je entree te betalen. Het puilde er uit van de Chinese toeristen. Met honderden tegelijk stonden ze, veelal uit het rijkere oosten en zuidoosten allemaal precies dezelfde foto te maken.
De camera’s die ze gebruikten varieerden van analoge camera’s, wegwerpcamera’s (met rolletje) en de eerste logge digitale modellen. Dan poseerde er eentje voor een in 'klederdracht' gestoken Dongvrouwtje en klik, er werd precies dezelfde plaat gemaakt. Maar bij een of twee klikken bleef het meestal. Ik voelde me een echte fotograaf met mijn Nikon D70.
Nu weet ik ook wel dat toeristen over de hele wereld foto’s van historische bouwwerken of musea maken, maar in China ervaar ik het toch nog wat massaler en gerichter.
Daar kwam ik achter toen ik twee jaar daarop, in 2008 net voor de Olympische Spelen in Beijing was. Een zeer imposante stad met zoveel geschiedenis en cultuur dat je er van gaat duizelen. Zeer geschikt ook om als fotograaf totaal los te gaan.
Vooral in de parken waar 's ochtends door duizenden bejaarden van zeventig tot over de honderd jaar oud hun gymnastiek doen. Steevast krijgen ze een trotse glimlach op hun gerimpelde gezichten wanneer ze doorhebben dat jij een foto van hen wilt maken.
Waarschijnlijk omdat het zo een alledaags tafereel was bleek het niet interessant voor andere fotografen en toeristen. Bij de grote bezienswaardigheden als de Verboden Stad en de Drumtoren waren het vooral de Chinesen zelf die de toeristen vormden.
Beijing, zeer geschikt ook om als fotograaf totaal los te gaan
Dit keer waren ze beter uitgerust en hielden hun mobiele telefoon en digitaal pocketformaat cameraatje in de aanslag. Ze schoten er lustig op los en het leek wel alsof ze allemaal een fotocursus gebouw en portretschieten volgden (van elkaar voor een belangrijk gebouw of met het portret van grote roerganger Mao Zedong). Weer waren het de geijkte kiekjes.
Een week later reisden wij af naar de Grote Muur, bij ons wel bekend als de Chinese Muur. Een Chinese vriendin en Mongoolse vriend namen ons mee naar een afgelegen stuk waar we de hele dag over gewandeld hebben zonder enige toerist tegen te komen. Alleen bij het opstappunt en aan het eindpunt liepen er toeristen, bijna allemaal Chinees.
En weer stonden daar de talloze touringcars op de parkeergelegenheden rondom de vele restaurants en winkeltjes met toeristische prullaria. Ze maakten allen dezelfde platen die ze ook verderop als ansichtskaart kochten.
Afgelopen oktober 2010 ging ik naar Urumqi, in het westen van China, op de grens met Kazachstan. Ik reisde samen met schrijfster Jona Dekker voor Columbus Magazine en het plan was om in deze regio de Kazachnomaden te volgen die hun zomerkampement voor het winterkamp verruilden.
Het is een prachtig gezicht hoe de kuddes zich verplaatsen over eeuwenoude sporen die uitgesleten zijn in het grasland. Ik heb zeker een week geen westerling gezien. Maar wie er wel waren; de Chinese toeristen.
Niet op de plekken die ik zeer fotogeniek achtte; in de yurts of tussen de kuddes maar wel in een speciaal themapark dat was aangelegd om de regio wat op te krikken en Chinezen de schoonheid van hun “eigen achterland” te laten ervaren. Busladingen vol arriveerden ze.
Dit keer uitgedost met de nieuwste digitale spiegelreflexcamera’s; peperdure lenzen en gigagrote statieven alsof ze allen van plan waren de foto van het jaar te maken. Het werd me duidelijk dat mijn digitale equipment tot een van de mindere behoorde.
Wacht maar af, ze komen er in grote en fotograferende getale aan!
Ze maakten allen, precies vanaf dezelfde plek, zo op het oog dezelfde foto van een vuurtoren (daar speciaal voor de toeristen neergezet) in een desolaat landschap waar geen water te bekennen was. Eentje inzoomend, de ander met groothoek en nooit met een persoon erop of ze lieten zichzelf al poserend en al voor de vuurtoren vastleggen. Ze leken elkaar exact te kopiëren.
Bus uit, voor een attractie staan en erop los schieten
De Japanners staan in het Westen bekend om hun bizarre fotografiegedrag; bus uit, voor een attractie staan en erop los schieten. De Chinezen hebben dat gedrag feilloos weten te kopiëren en zijn de nieuwe Japanners geworden. Ze houden van de geijkte plaatjes maar misschien vatten ze wel veel meer dan dat. Wacht maar af, ze komen er in grote en fotograferende getale aan!
Om in China te mogen verblijven kun je hier online een visum aanvragen.
Meer weten over deze auteur/fotograaf?: bekijk dan de pagina van Tom van der Leij.
De reportages van alle drie de reizen zijn gepubliceerd in Columbus nr 8, 14 en 25, zie www.columbusmagazine.nl. Met medewerking van www.vnc.nl en www.discoverchina.nl.
