Als je je beginfase voorbij bent is het tijd voor de fijne kneepjes. Witbalans hoort daar zeker bij. Met de witbalans kun je ervoor zorgen dat de kleuren in je foto's met de werkelijkheid overeenstemmen. Of de kleuren in balans zijn, zie je het makkelijkst aan wit. Neutraal wit moet neutraal wit zijn, niet koel wit of warm wit.
De verschillen in de kleurtemperatuur van het licht zijn het makkelijkst waar te nemen in de sneeuw tijdens een zonnige winterdag, waar de schaduwen koelen kleuren geeft en het lage licht van de zon warme kleuren. Het kan zijn dat de camera de warme sfeer wegneutraliseert. Kies dan de stand 'Daglicht', dan wordt de warme weergave behouden.
Camera's zijn redelijk goed in staat deze balans zelf te vinden. Maar kijk je kritisch, dan zie je vaak dat het beter kan. Of mooier, want de technisch juiste instelling geeft niet altijd het mooiste resultaat.
Knap
Reflexcamera's zijn behoorlijk slim. Met hun meet- en regelsystemen proberen ze iets van de situatie te snappen waarin je ze aan het werk zet. Een knap stukje giswerk, dat vaak redelijk goed uitpakt.
De technisch juiste instelling geeft niet altijd het mooiste resultaat
Maar veel fotografen worden verrast als ze merken hoeveel beter het kan door zelf de witbalans in te stellen. Bijvoorbeeld: zit er nogal wat schaduw in je onderwerp, zet dan de witbalans op 'Schaduw'. Dan ben je de koele tinten in de schaduwen kwijt en het totaal van je foto toont aangenamer. De kans dat je zo toch nog te koele kleuren krijgt is erg klein, veel kleiner dan met de automatische witbalans.
Niet vergeten
Bij kunstlicht is het helemáál gewenst om aan de camera op te geven om welke lichtbron het gaat. Je hebt huiskamergloeilampen, halogeenlicht, TL-buizen, PL-spaarlampen, led-verlichting, allemaal met hun eigen karakteristiek. En zelden vind je in een huiskamer licht van één soort, vaak is het een bonte mix.
Veel camera's, ook topmodellen van topmerken, hebben moeite om hier een juiste diagnose te stellen, en dat kun je ze net erg kwalijk nemen. Maak proefopnamen of gebruik de preview of live view om een stand te kiezen die je bevalt.
De kunstlichtstand maakt hier de lucht dramatisch blauw. Sommige lampjes behouden evengoed nog een warme tint, omdat veel gloeilampen een nog warmere kleur hebben dan de lichtbronnen waarop de kunstlichtstand is afgestemd.
Bedenk daarbij dat we het licht in de huiskamer zelf als warm ervaren: het komt een beetje raar over als er neutraal wit licht uit een schemerlampje komt. Hopelijk kom je er met de standaardinstellingen uit, anders moet je zelf de kleurtemperatuur instellen (zie hiervoor verder op, onder Kelvin).
Er is eigenlijk maar één nadeel van zelf instellen van de witbalans: je moet niet vergeten hem terug te zetten of te wijzigen als het nodig is. Want anders maak je misschien een serie foto's bij daglicht met een kunstlichtinstelling. De knalblauwe foto's maken je dan onverbiddelijk duidelijk dat je 'iets' vergat.
Eigen instelling
Al die vaste witbalansinstellingen zijn mooi, maar ze garanderen geen neutrale kleurweergave. Ga maar na: er is één daglichtinstelling, maar er zijn heel veel soorten daglicht. Wil je de kleurbalans exact neutraal hebben, voer dan een eigen witbalansmeting uit.
Wil een perfect neutrale opname, dan even handmatig meten met behulp een van de vele witbalansaccessoires.
Alle digitale reflexen, en ook veel compactcamera's, hebben daar een speciale instelling voor. Als je die gebruikt moet de camera de kleur van het licht meten, zonder dat de kleur van het onderwerp daarbij een rol speelt. Dus je meet op een vel wit papier, dat je zo houdt dat het licht opvangt dat anders op het onderwerp zou vallen.
Je kunt voor dit doel ook een wit stuk karton uitsnijden, dat je altijd in je fototas meeneemt. Het is eveneens mogelijk een grijskaart voor de witbalansmeting te gebruiken (de grijskaart wordt onder meer gebruikt voor belichtingsmeting).
Witbalansaccessoires
Een stukje wit papier of karton kan volstaan. Maar er zijn ook accessoires in de handel, waarmee het vinden van een zuivere witbalans makkelijker gaat.
Een luxe vervanger is de Lastolite EzyBalance, een klein, opvouwbaar reflectieschermpje, aan de ene kant wit, aan de andere kant grijs. Je kunt er niet alleen goede metingen op uitvoeren, je kunt het ook gebruiken om schaduwen op te helderen bij kleinere onderwerpen, denk aan macrofotografie.
De EzyBalance kan ook worden meegefotografeerd om als meetvlak voor kleurkalibratie te dienen. Het is een verdraaid handig en veelzijdig ding.
Het meest bekende witbalansaccessoire is de Expodisc, die voorop het objectief wordt gehouden of geklemd. Het is een schijf die het licht verzamelt/opvangt en naar het objectief stuurt. Om hem goed te gebruiken ga je voor het onderwerp staan, draai je je om en richt je de Expodisc in de richting van de voornaamste lichtbron. Zo meet je alleen het licht en is misleiding door kleuren van onderwerp en omgeving uitgesloten.
Hoe je de witbalansmeting precies in werking zet verschilt per camera. Soms is het mogelijk de eigen witbalansmeting aan een knop op de camera toe te wijzen. Handig als je veel witbalansmetingen wilt kunnen maken.
Met de eigen witbalansinstelling krijg je een precisie-instelling voor één enkele situatie. Bij sommige camera's kun je overigens verschillende eigen witbalansinstellingen opslaan.
Met kleurbalansaanpassingen kun je sfeer maken
Warm en koud
Zo'n eigen meting streeft naar een volkomen neutrale kleurweergave. Maar pas je hem aan het eind van een herfstmiddag toe, dan raak je op die manier wel de mooie warmte van het lage licht kwijt. Die warme kleurzweem wil je dan onder geen beding weggeneutraliseerd hebben. Kies dan gewoon 'Daglicht' en je weet zeker dat je die warme toon behoudt.
Wil je de warmte nóg sterker hebben (overdrijven mag soms best!), kies dan 'Bewolkt' of 'Schaduw'. Ook als je op een zonnige dag de kleuren iets te kil vindt, is keuze van de stand 'Bewolkt' of 'Schaduw' een mogelijkheid.
Dus: neutrale kleuren is op zich wel iets om na te streven, maar met kleurbalansaanpassingen kun je sfeer maken. Bij een aantal reflexcamera's kun je zelf de vaste witbalansinstellingen naar eigen smaak wat warmer of koeler maken. Dat is helemaal ideaal.
Kelvin
Kleurtemperatuur wordt uitgedrukt in de eenheid Kelvin. Voor gemiddeld daglicht geldt als kleurtemperatuur 5600 Kelvin (vroeger had men het over 'graden Kelvin' maar de graden worden tegenwoordig weggelaten). Bij een aantal camera's kun je de kleurtemperatuur helemaal vrij instellen. Dat is handig als je zelf de koelte of warmte van de kleurweergave vrij en geheel naar eigen idee wilt bepalen.
Hoe dan ook, waar dan ook, wanneer dan ook: doe de witbalans en je foto's worden beter!
