Fotografie is een kunst die gedijt op de perfecte combinatie van vaardigheid, creativiteit en de juiste apparatuur. Onder de verschillende hulpmiddelen waarover een fotograaf kan beschikken, nemen telelenzen een speciale plaats in vanwege hun unieke mogelijkheden. Deze lenzen, met een brandpuntsafstand van 70 mm of meer, zijn essentieel in situaties waarin het onderwerp ver weg of moeilijk te benaderen is.
Je kent ze wel, de sportfotografen die aan de zijlijn van professionele voetbalwedstrijden staan met die enorm lange lenzen van 500mm. Super dichtbij kunnen komen en snelle actie is in deze tak van de fotografie de heilige graal.
Telelenzen zijn ook heel handig in de natuurfotografie. Wilde dieren zijn doorgaans schichtig, en te dichtbij komen kan ze wegjagen of een veiligheidsrisico vormen. Een telelens helpt deze uitdaging te overwinnen, waardoor fotografen scherpe, gedetailleerde afbeeldingen kunnen vastleggen vanaf een veilige afstand, en zo de schoonheid van de natuur in haar puurste vorm vastleggen.
En telelenzen zijn ook geweldig voor werkelijk elk object waar je fysiek niet dichtbij kunt komen. Dieren in dierentuinen zijn een goed voorbeeld, net als alle objecten waarvan je fysiek gescheiden bent door een soort barrière zoals een hek of een grote watermassa.
Telelenzen in smartphones
Een aantal smartphones beschikt tegenwoordig ook over telelenzen met optische zoommogelijkheden. Optische zoom behoudt de beeldkwaliteit terwijl je inzoomt. In tegenstelling tot digitale zoom, dat simpelweg een deel van het beeld vergroot waardoor er verlies van details optreedt, past optische zoom de fysieke afstand van de lens aan om de resolutie en scherpte van het beeld te behouden.
Volgens de laatste geruchten is de nieuwe iPhone 15 Pro Max, die in dit najaar wordt verwacht, uitgerust met een verbeterde telelens met periscooptechnologie. Deze zou de huidige telelens vervangen en een optische zoom tot minimaal vijf keer mogelijk maken zonder verlies van beeldkwaliteit.
Deze periscooptechnologie wordt ook al gebruikt door sommige Android-merken zoals Samsung, Google en Huawei. Een periscooplens zorgt voor langere lenzen in de dunne behuizing van een smartphone en lost het probleem op dat er niet genoeg diepte in een smartphone zit om zeer lange lenzen mogelijk te maken.
Bij een periscooplens zitten de meeste lenselementen zijwaarts onder de achterste behuizing en wordt er een prisma gebruikt om het licht 90 graden te buigen vanaf het buitenste element in het camera eiland. Dit kan gemakkelijk optische zoom tot 10x mogelijk maken in een smartphonecamera, hoewel we de maximale brandpuntsafstand van Apple's implementatie nog niet kennen.
Er is nog steeds geen informatie over hoe ver Apple de optische zoom duwt. Er zijn suggesties gedaan voor 6x zoom, terwijl anderen denken dat Apple de 10x zoom van Samsung's S23 Ultra zal evenaren. Apple kiest meestal liever voor kwaliteit dan voor specificaties, dus het bedrijf kan er mogelijk voor kiezen om het bereik te beperken tot 6x.
De reden voor het inperken van het zoombereik is dat er altijd een compromis is tussen maximaal brandpuntbereik en beeldkwaliteit. Dit is dan ook gelijk de reden waarom je een 18-400mm-lens van lage kwaliteit voor een DSLR kunt kopen, terwijl pro-zoomlenzen aanzienlijk kortere bereiken bieden maar veel duurder zijn, en waarom professionele fotografen nog steeds prime-lenzen (niet-zoomlenzen) gebruiken voor ultieme kwaliteit.
Wanneer welke telelens
De specifieke brandpuntsafstand die je nodig hebt variëert dus afhankelijk van het soort fotografie dat je beoefent. Hier zijn enkele algemene richtlijnen:
Portretfotografie: Voor portretfotografie worden vaak lenzen met een brandpuntsafstand tussen 85mm en 135mm gebruikt. Deze lenzen helpen om het onderwerp op de voorgrond te plaatsen en de achtergrond te vervagen, wat bijdraagt aan een aantrekkelijk bokeh-effect.
Sport- en wildlife-fotografie: Bij het fotograferen van sportevenementen of wilde dieren zijn lenzen met een langere brandpuntsafstand (bijvoorbeeld 200-600mm) vaak nuttig. Dit stelt je in staat om actie vast te leggen die op een aanzienlijke afstand plaatsvindt, zonder het speelveld te moeten betreden of de dieren te storen.
Vogelfotografie: Bij het fotograferen van vogels is vaak een nog langere brandpuntsafstand nodig. Lenzen van 400mm tot 800mm worden vaak gebruikt voor dit soort fotografie. Hiermee kan je gedetailleerde opnamen maken van vogels op grote afstand.
Maan- en sterrenfotografie: Voor het fotograferen van hemellichamen zoals de maan of sterren, heb je mogelijk een super-telelens nodig met een brandpuntsafstand van 600mm of langer. Je zou ook een telescoop kunnen overwegen, die effectief werkt als een zeer lange lens.
Houd er rekening mee dat deze brandpuntsafstanden slechts richtlijnen zijn. De specifieke brandpuntsafstand die je nodig hebt, kan variëren afhankelijk van je specifieke situatie en creatieve visie.
Statief
Telelenzen zoals je die langs de zijlijn ziet bij een professioneel sportevenement zijn niet alleen duur, ze zijn ook log. Bij gebruik ervan heb je een statief nodig dat niet alleen de camera kan dragen, maar ook het gewicht van de lens. En omdat die lenzen zo groot en zwaar zijn, moet je fotograferen met zeer korte sluitertijden om lensgerelateerde camerabewegingen te voorkomen.
Het gebruik van een monopod of statief kan enorm waardevol zijn bij het hanteren van een telelens voor fotografie. Vanwege het aanzienlijke gewicht en de grote lengte van een dergelijke lens kan er onbedoeld beweging in je handen ontstaan tijdens het nemen van een foto. Dit kan leiden tot een minder scherp resultaat dan gewenst, iets wat je zeker wilt voorkomen bij het vastleggen van bijzondere momenten, zoals je eerste ontmoeting met een ree of edelhert.
Zoomlenzen versus vaste brandpuntsafstand
De gemiddelde fotograaf heeft niet echt een grote telelens nodig, tenzij sport- of natuurfotografie dus je passie is. Wanneer je voornamelijk familie-evenementen fotografeert, of veel reist en je camera graag meeneemt, zul je merken dat een superlange telelens gewoon niet zo handig is.
Koop in plaats daarvan iets uit het middensegment - overweeg een zoomlens van 75 tot 300 of 55 tot 250 mm. Deze zijn redelijk laag geprijsd en bieden ook veel mogelijkheden.
Maar ook een zoomlens uit het middensegment heeft echter enkele kanttekeningen.
Deze zijn zwaarder dan kitlenzen
Dus je kunt ze niet gebruiken met langere sluitertijden. De meeste moderne zoomlenzen hebben een vorm van beeldstabilisatietechnologie, wat betekent dat ze beter presteren bij langere sluitertijden dan hun tegenhangers van een paar decennia geleden, maar je moet je wel bewust zijn van hun beperkingen.
De oude regel was dat je nooit mag fotograferen met een sluitertijd waarvan het onderste getal kleiner is dan de brandpuntsafstand van de lens. Als je bijvoorbeeld met maximale zoom fotografeert met een lens van 55 tot 250 mm, wil je niet langzamer dan 1/250 fotograferen, anders krijg je camerabewegingen.
Die regel is eigenlijk behoorlijk veranderd sinds de introductie van beeldstabilisatietechnologie, en je kunt nu wegkomen door een paar stops langzamer te fotograferen, afhankelijk van hoe goed je camera presteert. Je zult het pas echt weten als je wat tests hebt gedaan, dus het beste zou zijn om met die 1/f-regel te beginnen en achteruit te werken om te zien hoeveel onscherpte je krijgt bij afnemende lange sluitertijden.
Onthoud dat je nog steeds voorzorgsmaatregelen moet nemen, zoals het zo stabiel mogelijk houden van je camera tijdens die belichtingen, maar de testfoto's zouden je moeten laten weten wanneer je je camera niet meer in de hand moet houden en in plaats daarvan op een statief moet monteren.
Deze hebben variabele diafragma's
Dus terwijl jouw maximale diafragma f/4 kan zijn wanneer volledig uitgezoomd, kan het diafragma dit wijzigen in bijvoorbeeld f/5.6 bij maximale zoom.
De reden hiervoor is heel eenvoudig: naarmate je de lens langer maakt, verandert het diafragma technisch gezien niet, maar wel de fysieke afstand die het licht moet afleggen over de langere brandpuntsafstand, zodat er uiteindelijk minder licht op de sensor van de camera valt.
De oude regel was dat je nooit mag fotograferen met een sluitertijd waarvan het onderste getal kleiner is dan de brandpuntsafstand van de lens.
Lenzen met vaste brandpuntsafstanden (prime lenzen) zijn prettig als je meer wilt betalen. Een lens met een vast diafragma heeft een cilinder die niet langer of korter wordt wanneer je zoomt, zodat het diafragma hetzelfde blijft.
Om op deze manier een zoomlens te construeren heb je veel meer materiaal nodig waardoor deze veel zwaarder en duurder wordt. Ook gaat dit meestal gepaard met glas van betere kwaliteit en snellere autofocus, wat de prijs nog eens hoger maakt. Dat wil niet zeggen dat het geen waardevolle investering is, en als je merkt dat je van telefotografie houdt, is het zeker geen weggegooid geld.
De kwaliteit van de foto’s zijn met een prime lens vaak wel wat beter dan bij een zoomlens, omdat bij de ontwikkeling van een primelens maar op één brandpuntsafstand gelet hoeft te worden waardoor de beeldkwaliteit behouden blijft. Maar, hoe groter hoe duurder en waarschijnlijk onbereikbaar voor de gemiddelde fotograaf.
Fun Facts
Telelenzen met een minder extreem bereik kunnen ook erg nuttig zijn om bijvoorbeeld bij evenementen mensen vast te leggen zonder dat je anderen hierbij hindert.
En zoals je een groothoeklens kunt gebruiken om de afstand tussen objecten te vergroten, kun je ook een telelens gebruiken om de waargenomen afstand tussen objecten te verkleinen. Stel dat je een bos fotografeert en je wilt dat het er dichter laten uitzien dan in het echt. Ga dan op wat afstand van het bos staan en zoom in. Met je zoomlens lijken de bomen dichter bij elkaar te komen, waardoor het bos er veel massiever uit kan zien.
Met een telelens kun je ook scherpstellen op een specifiek deel van het landschap en dit isoleren van de rest van de opname. Dit kan helpen om een bepaald kenmerk te benadrukken, zoals een bergtop, een enkele boom of een waterval. Ook minimaliseren telelenzen vervorming, waardoor onderwerpen nauwkeuriger worden weergegeven, vooral als het gaat om grote landschappen.
Een voordeel van telelenzen is dat ze een kleine scherptediepte geven. Hierdoor is het gemakkelijk om je onderwerp losstaand van de achtergrond te krijgen. De achtergrond wordt al snel onscherp. Ook kun je gemakkelijk foto's van je kinderen maken met een telelens tot zo'n 135 mm zonder dat ze zich al te bewust zijn van of last hebben van de aanwezigheid van je camera.
Terwijl een groothoeklens de gelaatstrekken van een persoon onevenredig groot kan doen lijken, kan een telelens een bijna afvlakkend effect over het hele gezicht creëren. Het effect is niet zo onflatteus als het effect van een groothoeklens op een menselijk gezicht, maar het is belangrijk om hiervan op de hoogte te zijn, omdat het in een minder nauwkeurige weergave van die persoon kan resulteren.
Conclusie
Een telelens is een vereiste voor elke hobbyfotograaf, ook als je geen ambities hebt om een professional te worden. Telelenzen geven je fotografische mogelijkheden die je gewoon niet hebt met een standaard kitlens uit het middensegment, dus het is een van die dingen die je waarschijnlijk aan je verlanglijstje moet toevoegen.
Je kunt overstappen op een zoomlens van professionele kwaliteit als je merkt dat fotografie van dieren in het wild of sportfotografie toch je passie is. Tot die tijd kun je experimenteren met dat consumentenmodel telelens met variabel diafragma.
