Het klikte tussen mij en de fotografie, glimlacht Annie Leibovitz in de documentaire Life Through A Lens, die deze week uitkomt. Een understatement. Ze is zo mogelijk beroemder dan de talloze celebrities die voor haar camera poseerden.
Een handvol beroemdheden - Hillary Clinton, Keith Richard, Whoopi Goldberg, Arnold Schwarzenegger - mag haar achternaam dan verstouthaspelen, over de kwaliteiten van Annie Leibovitz als fotografe zijn ze eensgezind.
Een grootheid. Gezaghebbend. Creatief brein. Onmisbare chroniqueur van de Verenigde Staten.
In de fraai gemonteerde documentaire Life Through A Lens, gemaakt door haar zuster Barbara, zien we hoe de als Anna-Lou Leibovitz geboren Amerikaanse fotografe (Waterbury, 1949) over een periode van meer dan dertig jaar uitgroeit tot een alom gerespecteerde kunstenares die geheel eigenhandig het genre van de portretfotografie naar een hoger plan brengt.
Het is nauwelijks voor te stellen als de film teruggaat naar die dag in 1970 waarop de immer onzekere, maar niet minder ambitieuze kunstacademiestudente met een redacteur meegaat om voor het muziekblad Rolling Stone een foto te maken van ene John Lennon.
Je had niet in de gaten dat ze er was
Net op het moment dat Leibovitz ter voorbereiding op de shoot naar haar lichtmetertje kijkt en min of meer per ongeluk afdrukt, vangt ze de onbetaalbare Mona Lisaiaanse blik van de ex-Beatle. De foto siert prompt de cover en vormt het begin van een lange en vruchtbare samenwerking tussen het roemruchte blad en de bloedserieuze fotografe.
Het is overigens diezelfde Lennon die - onbedoeld - voor een hoogtepunt in Leibovitz’ carrière tekent door haar op de ochtend van 8 december 1980 in zijn huis in New York toe te laten en vervolgens naakt en liggend op een bed een geklede Yoko Ono te knuffelen.
Vier uur later wordt de vredesactivist vermoord. Ook deze inmiddels iconische foto belandt op de cover van Rolling Stone, met alleen de bladtitel, zonder coverteksten, als een hedendaagse Piëta.
De grootste kracht van Leibovitz, zo zeggen veel betrokkenen, is dat ze in al haar perfectionisme en bezieling bereid is volkomen deel te worden van de entourage van de geportretteerde(n). Of zoals Arnold Schwarzenegger het zegt: “Je had niet in de gaten dat ze er was.”
En dan lijkt het Leibovitz niet uit te maken in welk universum ze verkeert. Want zie hoe ze prachtige beelden verzamelt in uiteenlopende situaties. Van het hippiebolwerk in San Francisco via de redactie van Rolling Stone naar de Watergate-affaire.
En van het circus van de bodybuilding via een van drugs vergeven tournee van de Rolling Stones tot de klassieke dansschool waar de balletvirtuoos Mikhail Baryshnikov maling aan de zwaartekracht heeft.
Naarmate de jaren verstrijken, wordt de impact van haar foto’s groter. Wie dat aan den lijve ondervindt is ook Whoopi Goldberg, die vertelt dat ze een redelijk anoniem leven leidde totdat ze als doorbrekende comédienne voor Leibovitz in een bad met melk ging liggen (1984) en de volgende dag al niet meer veilig over straat kon.
Het waren dagen, zeker toen Leibovitz voor een meer conceptuele aanpak koos, dat iedereen uitkeek (‘Wat zou ze nu weer hebben bedacht?’) naar de volgende Rolling Stone, maar later ook Vogue en Vanity Fair, waar ze grote successen vierde – bijvoorbeeld met de even naakte als vol zwangere Demi Moore (1991).
En dan lijkt het Leibovitz niet uit te maken in welk universum ze verkeert
De documentaire van zus Barbara is in meerdere opzichten geslaagd. Zo geeft het een goed beeld van het leven van de fotografe in het algemeen en haar onuitwisbare betekenis voor de fotografie in het bijzonder, en roept het verschillende emoties op; dan vrolijkheid en dan ontroering - zoals het moment waarop Leibovitz met tranen in haar ogen aan haar dochtertje uitlegt wat schrijfster (en overleden geliefde) Susan Sontag op een bepaalde foto aan het doen is.
Wie toch een punt van kritiek wil geven, kan zeggen dat Life Through A Lens louter hoogtepunten telt en er nauwelijks een onvertogen woord over de hoofdpersoon valt. Mogelijk bestaat het leven van Leibovitz in fotografische zin inderdaad uit alleen apotheosen, maar algemeen bekend is dat ze bijzonder veeleisend is en dat ze keihard kan zijn.
Of zoals Vanity Fair-hoofdredacteur Graydon Carter het zegt: “Ze is Barbara Streisand met een camera.” En juist dat is wellicht Annie Leibovitz’ geheim.
