Feddo van Gogh vestigde zich 35 jaar geleden als reclamefotograaf in Amsterdam. Daarnaast doceerde hij tien jaar fotografie aan de School voor Fotografie (de huidige Koninklijke Academie) in Den Haag en coördineerde er de stages. In drie afleveringen vertelt hij over de mogelijkheden en beperkingen van een start als zelfstandig fotograaf.
Fotografie als vak of hobby?
Je bent helemaal gek van fotograferen, het liefst zou je niets anders meer doen. Eigenlijk wil je er je brood mee verdienen. Maar is dat haalbaar? Het is in ieder geval een hele stap, je moet er goed over nadenken. Menig carrière eindigde nu eenmaal net zo snel als ze begon. De vraag is dus: hoe ga je het aanpakken?
Prachtig vak
Fotografie is een heerlijk vak, daar wil ik bovenal duidelijk over zijn. Veel mensen zijn dat met mij eens, daardoor is de spoeling dun. Bij een recent brancheonderzoek van de Fotografenfederatie, bleek zelfs dat meer dan de helft van de zelfstandig gevestigde fotografen nauwelijks een minimumloon overhoudt. Bovendien halen ze vaak het grootste deel van hun inkomsten uit nevenverdiensten. Dat kun je natuurlijk opvatten als een aanbeveling: ‘als je er dan toch mee doorgaat, moet het wel een leuk vak zijn.’ Maar zoek je een manier om veel geld te verdienen, dan raad ik je toch iets anders aan. Sta je nog steeds te trappelen om fotograaf te worden? Lees dan verder.
Onderzoek eerst je motivatie
Waarom wil je fotograaf worden?
Je oma vindt dat je zulke mooie foto’s maakt en je weet niet welk beroep je anders moet kiezen? Je bent ontevreden over je huidige werk? Het lijkt je wel een spannende wereld van verre reizen met bloedmooie modellen? Je wilt die dure camera terugverdienen? Waarschijnlijk de vier slechtste redenen.
Ik denk dat je de meeste kans op succes maakt als je het gevoel hebt meer te presteren dan de gevestigde orde, want niemand zit te wachten op nóg een middelmatige fotograaf. Of heb je misschien al een paar opdrachtjes uitgevoerd? Het ging je goed af en je kreeg de smaak te pakken? Dat is ook een begin. Maar bedenk wel dat het straks niet voldoende is als je af en toe een mooie foto maakt. Vakmatig fotograferen betekent: bij iedere opdracht scoren. Alleen dán zie je de klant nog eens terug.
Als je serieuze plannen hebt is het goed eerst je wensen en verwachtingen te inventariseren en vervolgens na te gaan of het fotovak daaraan kan voldoen. In deze inleiding, de eerste van drie afleveringen, geef ik aan wat de mogelijkheden zijn. Het is de bedoeling dat je aan het eind van de serie een redelijk compleet beeld van het vak hebt.
Mijn eigen start
Op negenjarige leeftijd neem ik een besluit: ik word persfotograaf. Natuurlijk heb ik nog geen idee wat dit inhoudt maar mijn voornemen staat vast en ik herhaal het tegenover ieder die het (al dan niet) horen wil. Mijn ouders vinden dit allemaal goed en wel, maar bij een vak hoort een vakopleiding; op mijn zestiende sturen ze me naar de School voor Fotografie in Den Haag (de huidige Koninklijke Academie). Daar valt gelukkig alles op zijn plaats en ontdek ik dat er buiten persfotografie nog veel meer specialisaties bestaan. In de praktijk blijken mijn talenten en ambities meer op het gebied van de reclamefotografie te liggen.
De adviezen varieerden van: 'ga eerst maar eens een fatsoenlijk portfolio maken'tot: 'je kunt beter koekenbakker worden.'
Toen ik afstudeerde was het ook al moeilijk om betaald werk te vinden in de fotografie. De meeste fotografen werkten, net als tegenwoordig trouwens, kleinschalig, hoogstens met één slechtbetaalde assistent. Daar lag de toekomst niet. Maar om voor jezelf te beginnen moet je wel eerst praktijkervaring opdoen en door de school georganiseerde stages waren er nog niet. Het ontbrak me niet aan theoretische kennis, maar van de praktijk had ik geen benul.
Wekenlang liep ik de deur plat bij Amsterdamse fotografen die niet bepaald stonden te dringen om me in dienst te nemen. De adviezen varieerden van: “ga eerst maar eens een fatsoenlijk portfolio maken” tot: “je kunt beter koekenbakker worden.” Gelukkig waren er ook collega’s die me tips gaven om werk te krijgen als assistent. Ik trad in dienst bij een Amsterdamse reclamefotograaf, verdiende slechts driehonderd gulden per maand maar deed wel de broodnodige praktijkervaring op. Na twee jaar waagde ik de stap en begon voor mezelf. Ik heb er nooit een moment spijt van gehad.
De moraal van dit verhaal?
Als je echt wilt is er altijd een weg. Verwacht niet teveel en ga gewoon door tot het lukt. Fotografie is nog steeds een vak dat je grotendeels in de praktijk kunt leren. Bijna veertig procent van de zelfstandig gevestigde fotografen volgde zelfs nooit vakonderwijs. Tegenwoordig is er echter weinig kans dat je zonder vakopleiding de gelegenheid krijgt voldoende praktijkervaring op te doen. Alle foto-opleidingen lassen een stageperiode in zodat fotografen meer dan genoeg keus hebben.
De kans is dus klein dat ze genoegen nemen met een ongeschoolde. Dat is natuurlijk niet het enige argument om een opleiding te volgen; een grondige theoretische kennis van het vak vormt nog steeds de basis van succes. Bovendien leer je in de dagelijkse praktijk alleen wat bij je stagegever aan de orde komt, zonder opleiding kun je later dus niet goed inschatten waar je sterke kanten liggen.
Specialisaties
- reclamefotografie
- industrie- en bedrijfsfotografie
- modefotografie en lifestyle
- journalistieke fotografie
- publieks- en evenementenfotografie
