Fotograaf Tom van der Leij reist de wereld over. Er komt van alles voor zijn lens. Zo kwam hij in Irian Jaya terecht, het Indonesische deel van Nieuw Guinea.
Via tussenstops op Kuala Lumpur, Bali, Jakarta en Jayapura arriveer ik na twee dagen reizen in Mulia. Hier, in het binnenland van Irian Jaya, runnen artsen van Dokters van de Wereld een Aids-preventieproject. Ook organiseren ze activiteiten voor toegang tot basisgezondheidszorg en preventie van infectueuze aandoeningen.
Aan mij was gevraagd het project fotografisch in kaart te brengen voor een expositie.
Onder de oorspronkelijke inwoners van het gebied, de Dani is HIV/AIDS een groeiend probleem. Polygamie en vrije seks zijn hier heel normaal, terwijl er geen voorbehoedsmiddelen gebruikt worden. Erg fotogeniek allemaal, maar door de ziektes ook zeer aangrijpend.
Een oude man haalt vanuit zijn strooien hutje een van zijn overovergrootvaders; een mummie van wel 350 jaar oud
Na een week zit mijn werk erop en vlieg ik met het missionarissenvliegtuigje door naar Wamena. Het is de hoogste tijd om de bijzondere mensen en unieke flora en fauna te ontdekken waar ik zo veel over heb gehoord.
Drie jaar geleden nog werden er op het gigantische eiland tientallen nieuwe dieren ontdekt. Van kikkers en vlinders tot de bijna uitgestorven boomkangoeroe en een nieuw soort honingzuiger; een vogel.
Irian Jaya vormt het westelijk deel van het eiland Nieuw Guinea. Dit is, op Groenland na, het grootste eiland ter wereld! Het is een voormalig Nederlandse kolonie en werd in 1963 verder bezet door Indonesië. Tegenwoordig wonen er ongeveer 2,6 miljoen mensen, waarvan 1,6 miljoen oorspronkelijke Papoea’s zijn. De rest van de bevolking zijn ‘outsiders’ en komen van de andere eilanden van Indonesië zoals van Java, Sumatra en Sulawesie.
En als ik de geruchten moet geloven was kannibalisme in de vorige eeuw nog een normaal verschijnsel
De authentieke bewoners van Papoea zijn zeer divers te noemen. Qua uiterlijk verschillen ze per regio wat het erg interessant voor fotografen maakt. Het eiland scheidde zich zo’n 60.000 jaar geleden af van Australië. Er zijn stammen die veel uiterlijke overeenkomsten met de Aboriginals vertonen.
Ik heb gehoord dat door de onherbergzaamheid van het eiland, veel tribes heel geïsoleerd leven. Mede daardoor behoren de Papoeastammen tot de laatst ontdekte volkeren van de wereld. Ze hebben elk hun eigen taal en cultuur en er worden in Papoea ruim 230 talen gesproken; een vijfde van alle talen ter wereld! En als ik de geruchten moet geloven was kannibalisme in de vorige eeuw nog een normaal verschijnsel. Ik ben gewaarschuwd!
Wamena ligt in de Beliemvallei. Dit is dè toeristische trekpleister van Papoea. Maar van massatoerisme is hier geen sprake. De tachtig kilometer lange, en twintig kilometer brede valei, werd pas in 1938 voor het eerst door Westerlingen ontdekt. Ze troffen er een hoog ontwikkelde samenleving aan.
Ik ga samen met een gids, een drager en een kok een kleine week de bush in. Heuvel op en af, woeste rivieren overstekend. Na twee dagen lopen, waan ik me totaal in the middle of nowhere. Ik heb nog geen vreemde diersoorten ontdekt, maar kinderen kijken me wel soms aan alsof ze een spook zien.
Die hebben nog nooit een blanke gezien, bedenk ik me! Tot het moment dat er geluiden opdoemen. Een groep mensen. Niet zomaar een groep, nee, een groep toeristen. En jawel hoor, het Hollands is goed te verstaan. Ik krijg een ambivalent gevoel, maar moet er ook erg om lachen. Uitgerekend hier kom ik een groep Nederlanders tegen.
De volgende dag kom ik een paar mannen van de Danistam tegen met hun koteka’s om, de welbekende peniskokers. Terwijl in de steden en bij de jeugd de koteka is ingeruild voor westerse kledij, lopen de mannen in de rurale gebieden er nog trots mee rond.
Het dier wordt voor mijn neus geslacht, in een kuil gegooid met gloeiend hete stenen erin
De omvang ervan verschilt per gebied, naar gelang wat voor handen is om er voor te gebruiken; van kalebassen tot bamboe.
Het is tijd voor mijn plan en ik leg mijn gids uit wat de bedoeling is. Ik ensceneer foto’s niet graag, maar bij deze moet het wel. Mijn idee voor de expositieflyer is namelijk een koteka met een condoom erom; dat lijkt mij de lading te dekken; Aids-preventie in Papoea.
Aangezien ik ze continu op het scherm van de camera laat zien, vinden ze het prima wat ik doe. Ze lachen zich rot en maken grapjes over mij en ik klik een eind weg.
Op de laatste dag steek ik de meedogenloze Beliemrivier over. De nieuwe hangbrug is gemaakt naast de oude brug waarvan een paar jaar geleden een Japanse toerist stortte die nooit meer is teruggevonden. Dit is tevens het eindpunt van de hike.
We rijden meteen door naar Sumpaima, een dorpje in het noorden van de Beliemvallei. Bij de prijs van de hike zit een biggetje inbegrepen begrijp ik nu. Het dier wordt voor mijn neus geslacht, in een kuil gegooid met gloeiend hete stenen erin, bladeren erover en klaargestoomd.
Voor het feestmaal aanbreekt, bootsten de mannen en jongens van het dorp een gevechtssituatie na. Een tikkeltje toeristisch, dat wel, maar het ziet er indrukwekkend uit en het doet het goed op de foto.
Op de terugweg heeft mijn gids nog een verrassing voor me. Een oude man haalt vanuit zijn strooien hutje een van zijn overovergrootvaders; een mummie van wel 350 jaar oud. Ook dit valt onder de noemer toeristische attractie, maar het maakt desalniettemin een grote indruk op me.
Ik pak voor de zoveelste keer mijn camera, schiet een paar beelden en berg hem weer op. Genoeg geschoten deze reis vind ik en bij het laatste afscheidsritueel laat ik bewust mijn camera in de tas zitten. Zo dringt elk detail op een hele andere manier tot me door. Nou alleen die ene foto dan nog.
De Expositie Positiv Papua People is geëxposeerd geweest in Paradiso, Hotel Arena te Amsterdam en het Museum Volkenkunde in Leiden.
Meer weten over deze auteur/fotograaf?: bekijk dan de pagina van Tom van der Leij.
