Staaroperaties in Nepalees oogkamp

foto: © Marielle van Uitert

Al sinds 1984 investeert de Nederlandse Eye Care Foundation (ooit ontstaan als stichting Oogkamp Himalaya) geld en kennis in de opbouw van de oogheelkundige zorg in Nepal. Fotografe Marielle van Uitert en journalist Piet Arp maakten samen in twee weken een indrukwekkend reportage over deze zo dankbare vorm van hulpverlening.

In november 2009 kreeg de Nederlandse fotografe Marielle van Uitert een telefoontje van de Amsterdamse Eye Care Foundation voor een foto-opdracht in Nepal. Deze hulporganisatie zet zich actief in om blindheid en staar in ontwikkelingslanden te bestrijden.

De Nederlandse journalist Piet Arp en camjo Cassandra Vugts zijn meegegaan en hebben de reportage vanuit hun specialisatie vastgelegd. Momenteel werken zij samen om in Nederland een aantal exposities te organiseren in samenwerking met ECF.

Je moet bepaalde idealen hebben in het leven en blijven geloven dat er naast oorlog ook hele mooie dingen gebeuren op deze aardkloot.

“Het is toch prachtig en dankbaar werk wanneer je een blinde hopeloze vrouw ontmoet die totaal geen zin meer heeft in het leven en na deze kleine ingreep ziet opbloeien, omdat ze voor het eerst sinds lange tijd haar eigen kinderen weer kan zien”, aldus Marielle.

"Je moet bepaalde idealen hebben in het leven en blijven geloven dat er naast oorlog ook hele mooie dingen gebeuren op deze aardkloot. Het was voor mij dan ook direct helder dat ik wilde gaan. Mijn insteek was de menselijke kant bloot te leggen en de impact van een kleine spec ingreep te verbeelden."

Staar

Net als in veel andere Aziatische landen komt er vrij veel staar voor, een aandoening waarbij de ooglens – soms al op heel jonge leeftijd of zelfs aangeboren – troebel is. Er is dan alleen verschil te zien in licht en donker, maar praktisch is zo iemand blind aan dat oog.

De aandoening is goedkoop en snel te verhelpen, als er voldoende artsen zijn. Veel patiënten hebben staar aan beide ogen en zijn dus volkomen blind. En daardoor afhankelijk van hun familie. Na de ingreep is de patiënt niet langer afhankelijk van anderen

Zelfstandig rondlopen is er niet bij, want de meesten wonen in de dorpjes tegen de berghellingen van de Himalaya. Gelaten zitten de meesten thuis. Voor voedsel, kleding en onderdak zijn ze afhankelijk van hun gezin of hun familie. Eyecare Foundation stuurde de eerste jaren Nederlandse oogartsen de bergen in om - gratis - in kortdurende oogkampen staaroperaties te verrichten om snel de onnodige blindheid terug te dringen.

De ingreep

De ingreep is onder primitieve omstandigheden uit te voeren en is vrijwel altijd succesvol. Na de ingreep is de patiënt niet langer afhankelijk van anderen.

Inmiddels zijn zoveel Nepalezen opgeleid tot oogarts, dat Nederlandse artsen er nauwelijks meer aan te pas komen. Vooral financieel springen de Nederlandse donateurs nog bij, hoofdzakelijk voor nieuwe investeringen in onder meer ziekenhuizen en apparatuur, en in gratis oogzorg voor de armsten. Wie de ingreep zelf kan betalen krijgt deze zorg niet gratis.

Van de ene op de andere seconde weer zelfstandig

Als een zielig hoopje mens wordt Rukmini Adhikari (90) het stadje Bhachchek-Bazaar binnengedragen. Zij is als gevolg van staar blind aan beide ogen en hoopt door een operatie in haar laatste levensjaren haar kinderen weer te zien.

In de krappe onderzoeksruimte kan oogarts Indra al snel vaststellen dat beide ogen te opereren zijn. ,"Morgen doen we het rechteroog. We verwijderen de troebele lens en implanteren een kunstlensje. Twee dagen later doen we hetzelfde bij het linkeroog. Dan kan zij weer goed zien."

Het verband gaat af en ze kijkt om zich heen. Van de ene op de andere seconde is Rukmini weer de vrouw die met gezag haar kinderen commandeert. Zij is heel tevreden met het resultaat. Haar kinderen vliegen weer voor haar, terwijl zij intussen zelfverzekerd een praatje begint met een van de andere patiënten. Operatie geslaagd.

Op de valreep

Indra is bezorgd als Sarala Tamang (3) de tijdelijke polikliniek wordt binnengedragen door haar moeder Junisa (30). Het wordt niet helemaal duidelijk wat er precies is gebeurd, maar een paar dagen eerder liep het meisje oogletsel op tijdens het spelen met haar broertje.

Vermoedelijk is Sarala gevallen, waardoor het hoornvlies is beschadigd. In het dorp waar zij woont, kreeg het meisje wat medicijnen, maar die lijken niet te helpen.

Sarala Tamang met oogletsel en haar moeder Junisa, Indra kijkt eens goed. Het hoornvlies is beschadigd. Om het oog te redden zal Sarala naar Pokhara moeten, want de behandeling van de geperforeerde cornea moet onder algehele verdoving worden uitgevoerd bij de peuter. "Ze moet direct worden geopereerd. Dan nog is het afwachten."

De moeder hoort het oordeel stoïcijns aan. Nee, ze heeft niet de honderd euro die nodig zijn voor de ziekenhuisbehandeling en de verblijfskosten. En nee, ook de bus (tien euro) kan zij niet betalen. Probleem is namelijk dat haar man niet in staat is om te werken of voor de kinderen te zorgen. Junisa kan niet zomaar naar Pokhara reizen, want het is oogsttijd. Het enige moment van het jaar dat zij wat geld verdient voor het gezin.

Indra biedt aan dat het ziekenhuis de behandel- en verblijfskosten voor moeder en kind betalen. Junisa vrolijkt er niet van op. Zij kan ook de bus niet betalen. Dat betalen wij dan wel, vindt het reportageteam. Na overleg met andere artsen hakt Indra de knoop door. Bij heel hoge uitzondering laat hij een van de twee terreinwagens van zijn oogteam een extra rit maken naar het ziekenhuis.

Zij zal zich waarschijnlijk nooit realiseren dat zij alleen door puur geluk haar linker oog nog heeft

Bhachchek-Bazaar is het laatste stadje in dit deel van de bergen dat alleen in de droge periode per auto te bereiken is.

Na een uur geeft Junisa zich gewonnen, ze laat zich in de terreinwagen zetten met haar dochtertje. Een kennis zal haar man waarschuwen. Indra blijft bezorgd. Dat oog had al dagen eerder geopereerd moeten worden. Nu is het al zo ver, dat hij niet durft te zeggen of Sarala ooit nog wat zal zien met haar linkeroog. "Dan nog is het van heel groot belang dat zij wel naar het ziekenhuis gaat. Doen we niet heel snel iets aan die wond, dan zal het oog gaan ontsteken en zal het oog uiteindelijk verwijderd moeten worden."

De rit, vertelt Junisa een paar dagen later in het oogziekenhuis van Pokhara, was heel zwaar. Zowel zijzelf als Sarala waren heel erg wagenziek geworden. Ze waren ’s avonds laat aangekomen en de volgende ochtend is Sarala meteen geopereerd.

Nog weer een paar dagen later komt er bericht dat Sarala weer redelijk kan zien met het verwonde oog. Zij zal zich waarschijnlijk nooit realiseren dat zij alleen door puur geluk haar linker oog nog heeft, denkt Indra. "Elke dag krijgen we in de oogkampen wel een of twee van dit soort acute gevallen. Vrijwel nooit kunnen we dan onze auto terugsturen. Nu hadden we toevallig, doordat er een uitgebreider team met ons meereisde, een extra auto beschikbaar. En van die gelegenheid is natuurlijk in dit geval gebruik gemaakt."

De fotograaf

Het is fysiek zwaar om op grote hoogte te werken en de bergpaden te bewandelen met twee zware camera’s om je nek (Canon 5D en EOS 1D Mark III). Maar niet alleen het werk ter plaatse was een uitdaging, vooral de rit ernaartoe. In een 4x4 jeep hebben we er een hele dag over gedaan om het uiterst moeilijk begaanbare Bhachchek te bereiken.

De wegen waren moderpaden geworden en van afrastering hebben ze daar nog nooit gehoord. We kwamen na een dag hotsen en botsen (de camjo Cassandra Vugts en ik zaten achterin op een veel te klein stoeltje) op de plaats van bestemming aan. Eenmaal aangekomen sliepen we bij mensen thuis in dezelfde ‘woonkamer’.

Op weg naar Bhachchek

De nachten waren kort en om 05.00 uur ’s ochtends werden we gewekt met een Boeddhistische mantra. We gingen op weg naar het oogkamp in de bergen en hebben daar het hele proces en de sfeer vastgelegd. Het werd al vroeg donker dus we moesten overdag alles uit de kast halen. Toen ik na vier dagen mijn beelden pas kon bekijken in Pokhara ontdekte ik dat er zich een vuiltje had genesteld op al mijn beelden. Uitvergroot was het een hele vlek.

Als fotograaf vang je niet alleen beelden in een kader maar vergroot je je eigen kader elke dag weer

Ik heb mijn camera gelijk open gemaakt en achter de spiegel ontdekte ik het euvel. Met een blaaskwast heb ik de schade weten te beperken, maar later thuis heb ik er een hele klus aan gehad. Ondanks de fysieke beperkingen (geen douche, geen stromend water) heb ik een erg bijzondere reis gemaakt die ik zo weer over zou doen.

De dankbaarheid van de Nepalese bevolking en de gastvrijheid voelden als een warme deken. Zowel Christenen als Hindoeïsten en Boeddhisten leven hier in harmonie met elkaar en ik ben dankbaar dat ik met al deze levensvisies in aanraking ben gekomen. Als fotograaf vang je niet alleen beelden in een kader maar vergroot je je eigen kader elke dag weer.

Eye Care Foundation Amsterdam

Eye Care Foundation Amsterdam is ontstaan uit een fusie van Oogzorg Wereldwijd en Mekong Eye Doctors. Eye Care Foundation werkt in Nepal, India, Pakistan, Cambodja, Vietnam en Laos (Azië) en in Djibouti, Ghana en Tanzania (Afrika) met andere hulporganisaties aan een duurzame oogheelkundige infrastructuur.

Meestal worden een of meerdere provincies geadopteerd en ondersteunt de stichting de oprichting en uitrusting van ziekenhuizen, de opleiding van artsen en assistenten en de scholing van gezondheidswerkers in de afgelegen en moeilijk bereikbare gebieden. Om in die moeilijk toegankelijke gebieden zorg te verlenen reizen daar medische teams heen voor een kortdurend oogkamp.

Vorig jaar werd in Nepal voor het eerst vastgesteld dat de toename van blindheid door staar is gestagneerd. Het aantal mensen met staar daalt. Opmerkelijk is, dat artsen en assistenten uit Nepal en Vietnam inmiddels soms ook bijspringen in oogkampen in andere landen.

Naast de staaroperaties (ongeveer 35 euro per patiënt) zorgt de stichting ook dat schoolkinderen onderzocht worden en zo nodig een bril krijgen voorgeschreven.

De stichting is afhankelijk van donaties, IBAN NL14 ABNA 0543 4445 54, t.n.v. Eye Care Foundation Amsterdam.

Meer info: www.eyecarefoundation.nl

Dit artikel is geschreven door Piet Arp