Hij is een van de meest gevierde Nederlandse fotografen, won vijf Zilveren Camera’s, schoot in 2000 een World Press Photo, sleepte bovendien een World Press Award (2006) in de wacht en weet zijn werk overal ter wereld hangen. Documentairefotograaf Robert Knoth (1963) over zijn fascinatie, de roem en het gevaar. 'Ik heb alles wel gehad: beschietingen, bombardementen, mijnenvelden en woedende menigten.'
Tijdens je nu al imposante carrière vielen je meerdere onderscheidingen ten deel. Welke prijs koester je?
"Dat is dan toch mijn eerste World Press onderscheiding in 2000 voor een foto gemaakt in een Angolees vluchtelingenkamp, een prijs die je zeker aan het begin van je carrière niet voor mogelijk houdt.
Voor de eerste keer vond ik mijzelf goed genoeg om mee te doen en het was meteen raak, een droom die werkelijkheid wordt. Tweede keer was ik al een stuk minder onder de indruk (lacht), meer een bevestiging dat de eerste geen toevalstreffer was. Het is prettig te realiseren dat je op het hoogste niveau kan meedraaien."
Je schreef er boeken over en maakte aangrijpende reportages over Tsjernobyl. Waarom die fascinatie met een nucleaire ramp?
"Ik heb meer met marginale en obscure verhalen, dan met onderwerpen die volop in de belangstelling staan, omdat ik dan meer de ruimte heb een eigen invulling te geven. Belangrijker is mijn fascinatie voor machtswerking.
Alhoewel mijn laatste boek Certificaat nr. 000358 / Nucleaire verwoesting in Kazachstan, Oekraïne, Belarus, de Oeral en Siberië (2006) over nucleaire rampen in de voormalige Sovjet-Unie gaat, is het vooral een verhaal over machthebbers, militairen en wetenschappers en hoe die zich inlaten met de gruwelijkste experimenten, met desastreuze gevolgen voor de eigen bevolking.
Waar de traditionele journalistiek vaak alleen de incidenten als Tsjernobyl beschrijft, vind ik het zinvoller het in een historisch perspectief te plaatsen, te laten zien dat Tsjernobyl past in een lange traditie van misdadig beleid door opeenvolgende communistische regeringen. Wat zich heeft afgespeeld in Rusland en Kazachstan is het zwartste wat ik ooit heb gefotografeerd. Een aantal collega’s dat zich ook met dat onderwerp bezighoudt, kan het ook niet meer loslaten. Nucleaire energie en wapens kunnen zo vernietigend zijn. Vreselijk fascinerend.”
Belangrijker is mijn fascinatie voor machtswerking
En niet ongevaarlijk. Hoe ervaar je het nieuws dat het aantal omgekomen journalisten in 2007 weer is gestegen?
"Lastig verhaal. Allereerst is het aantal journalisten domweg explosief gegroeid. Ten tweede: in verre landen zijn nu meer lokale journalisten actief, die veel kwetsbaarder zijn dan westerse. Ze zijn sneller persoonlijk betrokken bij lokale politieke conflicten die heel gevaarlijk voor hen kunnen zijn.
Waar in de Koude Oorlog partijen konden rekenen op redelijk ‘neutrale’ verslaggeving, of in ieder geval een stem via een deel van de media, is dat in de huidige conflicten heel anders. Deels doordat radicale groeperingen alles uit het westen afwijzen, maar ook doordat al dan niet legitieme klachten niet of nauwelijks serieus aan bod komen. Westerse media zijn veel minder onafhankelijk dan ooit.
Daarnaast is men zich bewuster van de impact van de media. Dus zowel het Nederlandse leger als dictator Robert Mugabe probeert de media zoveel mogelijk te sturen. Is ook logisch want het kan verstrekkende gevolgen hebben. Het Nederlandse leger doet dat op een vriendelijke manier, de Mugabes van deze wereld gebruiken geweld.
Soms weet je van jezelf dat je domme dingen gaat doen
De journalistiek is een cruciale rol gaan spelen in de beeldvorming. Doordat zij deze rol deels slecht invult, word je vanzelf partij. Het is helaas verworden tot een dolgedraaid circus dat het principe van waarheidsvinding allang heeft losgelaten."
Ook jij zoekt niet de meest veilige gebieden op. Hoe bereid je je daar mentaal op voor?
"Je kan je er niet op voorbereiden, je leert ermee omgaan. Tja, hoe dat te omschrijven? Soms weet je van jezelf dat je domme dingen gaat doen… Beroepseer, ondoordachtheid, de noodzaak om je verhaal te kunnen maken.
Met het ouder worden word je je trouwens wel bewuster van je kwetsbaarheid. Niet voor niets sturen ze alleen jonge mensen het leger in. Als oudere kijk je wel uit. Toch heb ik alles wel gehad: beschietingen, bombardementen, mijnenvelden, woedende menigten die je dreigen te lynchen, berovingen en de grootste killer: auto-ongelukken. Wat doe je dan? Je uit de voeten maken of dekking zoeken. Overigens, de laatste keer dat het lastig werd, is al weer lang geleden, en nota bene in Rotterdam waar ik onder het oog van de politie, die niet ingreep, belaagd werd door junks. Het is dus allemaal erg relatief."
Je bent werkzaam voor Getty Images. Zit die samenwerking je onafhankelijkheid als fotojournalist niet in de weg?
"Sinds ik bij Getty werk is er niet zoveel verschil: ik opereer nog steeds onafhankelijk en lever verhalen aan die Getty op haar beurt verkoopt. Daarnaast verkoopt zij stock. Op het moment dat ik ergens aan het werk ben, kan Getty mij bellen voor werk. Ik ben dus niet de traditionele wire-jongen die alleen maar nieuws doet en dagelijks beelden aanlevert. Ik concentreer me voornamelijk op achtergrondverhalen."
Informatie: www.robertknoth.com.
De wereld van Getty Images
Fotoagentschap Getty Images – met haar hoofdkantoor in Seattle, Verenigde Staten - is dankzij onder andere de collecties van Time & Life Pictures en Stone ’s werelds grootste beeldaanbieder en verkoopt in die hoedanigheid beelden aan talloze dagbladen en tijdschriften, maar ook film- en reclamebureaus. Om in de dagelijkse stroom van foto’s te voorzien, vertegenwoordigt Getty Images circa 140 professionele nieuwsfotografen en werkt ze samen met nog eens rond de 2.000 (freelance) fotografen - waaronder de Nederlander Robert Knoth.
Info: www.gettyimages.com.
