Martha Cooper, de grand dame van graffiti en hip hop. Maar de expositie Martha Cooper 1958-2008; a fifty-year retrospective, die in het Amsterdamse Studio Apart van start is gegaan en tot 8 mei te bewonderen is, wil ook een andere kant van het rijke oeuvre van deze bejubelde Amerikaanse straatfotografe laten zien.
Ze is een grote. Zoveel maakt de drukte van belang tijdens de opening van Martha Coopers overzichttentoonstelling wel duidelijk.
Wat opvalt, is de gemêleerdheid van het publiek dat op deze zonnige donderdagmiddag in april langs de muren van de kunststudio annex galerie Studio Apart schrijdt: jong en oud, zwart en blank, mooi en lelijk, groot en klein, rijk en arm, ondernemers en werklozen, nationaal en internationaal.
Het kan niet anders, dat moet Cooper goed doen, want als ze iets met haar werk wil bereiken dan is het wederzijds begrip en belangstelling voor elkaar.
Een van de bewonderaars is Dave van Beek, werkzaam voor Magseven en medeorganisator van de tentoonstelling. "Wat mij aanspreekt aan haar werk is de vrije manier van fotograferen. Ze slaagt erin op het juiste moment af te drukken waardoor een ogenschijnlijk gewone gebeurtenis speciaal wordt. Als ik een foto van haar zie, dan zie ik een verhaal. Haar beelden geven ruim baan aan de fantasie van de kijker."
Van Beek bevestigt dat de grootsheid van Cooper voortvloeit uit haar betekenis voor de graffitiscene, die ze uitgebreid bestudeerd en gedocumenteerd heeft. Zij was tenslotte de eerste fotografe die belangstelling kreeg voor dit fenomeen en deinsde er niet voor terug om in het New York van de jaren zeventig en tachtig met graffiti artisten illegale nachtwandelingen tussen treinen en rails te maken en hun vluchtige leven vast te leggen. Het waren Coopers foto’s die deze undergroundbeweging bovengronds bracht.
Van Beek: "Zelf ben ik geen graffitiartiest, maar vrienden van mij wel en zij zijn zonder uitzondering door haar geïnspireerd, het waren haar foto’s die hun nieuwsgierigheid naar spuitbussen opwekte."
Gevraagd naar haar drijfveren zei Cooper er zelf ooit over: "Mijn foto’s zitten vol met voorbeelden van geverfde postbussen, terreinversieringen, wandschilderingen, ongewone haarstijlen, zelfgemaakte kleding en natuurlijk uiteenlopende uitingen van graffiti en straatkunst. In deze wereld van massaproductie is het voor mij puur plezier om op de meest onverwachte plaatsen kunst te ontdekken."
Vergelijkbaar is Coopers rol in de popularisering van de hiphopcultuur. Ook nu waren het (deels) haar foto’s die eraan bijdroegen dat hiphop bijvoorbeeld in Europa bekend werd. Wie het allemaal gemist heeft, wordt door Van Beek van harte aangeraden om Coopers boeken Subway Art, de bijbel voor graffitiartiesten, en Hip Hop Files door te bladeren.
Als je dáár aan een nachtelijke wandeling begint, ben je je leven niet meer zeker.
Maar er is volgens Van Beek ook een andere, meer onbekende Cooper. "Het doel van deze expositie is om een overview van haar werk te geven. Daarom hebben we ervoor gekozen om naast twaalf hiphop en graffiti gerelateerde foto’s ook twintig reisfoto’s van haar te laten zien."
Want wat veel fotografieliefhebbers niet weten is dat Cooper in de jaren zestig talloze reisreportages verzorgde voor National Geographic en bovendien werkzaam is geweest als nieuwsfotograaf voor The New York Post.
Dan verschijnt ook de grand dame zelf, wat haar op veel bewonderde blikken komt te staan. Ze is klein van stuk en gehuld in een zwart Adidas-trainingspak en rode Puma-schoentjes. Martha Cooper ís fotografie. Ze draagt oorbellen met een fototoestelmotief en zelfs tijdens een televisie-interview bungelt er een cameraatje om haar nek.
Van Beek glimlacht en merkt op dat Coopers camera inderdaad nooit uit staat. Het typeert haar bevlogenheid, haar passie voor fotografie; je weet ’t niet, elk moment kan zich iets voordoen dat een foto verdient.
Die geestdrift zie je ook terug in haar nieuwste project dat zich afspeelt in Sowebo, een buurt in Baltimore die de twijfelachtige eer heeft een van de meest gewelddadige buurten van de Verenigde Staten te zijn.
Van Beek: "Ze is daar speciaal gaan wonen om over een periode van vijf jaar de gevaarlijke realiteit in beeld te brengen en de ontwikkeling vast te leggen – slechter of beter. Als je dáár aan een nachtelijke wandeling begint, ben je je leven niet meer zeker. Hoe gedreven kun je zijn?"
Martha Cooper 1958-2008: a fifty-year retrospective is tot 8 mei te bezoeken in Studio Apart. Een dezer dagen vindt ook de lancering van haar nieuwste boek plaats, getiteld Tag Town, waarin een wereldwijde zoektocht naar de heilige handtekeningen van graffitiartiesten.
