Je kunt er in Nederland niet omheen: bomen. Zelfs de naam Holland verwijst er naar. Echte oerbossen hebben we in Nederland niet meer. Het laatste stukje, het Beekbergerwoud, werd in 1868 gekapt. Toch zijn er tal van gebieden waar bomen en bossen de boventoon voeren en waar ook nog eens hele mooie foto’s zijn te maken. Natuurfotograaf Aaldrik Pot vertelt waar je moet zijn, hoe je óók naar bomen kunt kijken en wat je meeneemt in de fototas.
De naam Holland is vermoedelijk afgeleid van een streek rond Leiden die vroeger Holtland of Holdland heette. Het zegt natuurlijk niets over de rest van Nederland, maar onbedoeld doet het ook het ‘achterland’ niet te kort. Bomen en bossen zijn van nature in ons kikkerlandje bijna overal te vinden. In de meeste gevallen zal in alle natuurterreinen uiteindelijk bos ontstaan als er niet wordt ingegrepen. Een heideterrein bijvoorbeeld verandert binnen enkele jaren in een berkenbos als de schaapsherder er niet dagelijks met zijn kudde op uit trekt.
Uit diverse onderzoeken is gebleken dat veel mensen bos als de meest aantrekkelijke vorm van natuur zien. Sinds een jaar of vijftig garandeert de zogenaamde Boswet dat in Nederland niet zomaar allerlei bomen en bossen gekapt mogen worden. Jammer genoeg kwam die Boswet te laat om te voorkomen dat we nog echte oerbossen hebben. Het begrip oerbos is overigens verwarrend, maar zonder daar allerlei wetenschappelijke definities aan te verbinden, heeft bijna iedereen daar wel een beeld bij.
Velen zien bos als de meest aantrekkelijke natuurvorm
Ook over individuele bomen en boomsoorten wordt al eeuwenlang gepraat en gediscussieerd. Bomen hadden en hebben een belangrijke betekenis in de meest uiteenlopende culturen. Zo schreven de Kelten een helende werking toe aan de eik en werd er recht gesproken, vergadert en feestgevierd rond de speciaal daarvoor aangeplante linde op het dorpsplein. Bomen dwingen ook respect af door de hoge leeftijd die ze kunnen bereiken. Sommige soorten kunnen honderden jaren oud worden. Bekende voorbeelden zijn de ‘duizendjarige’ linde in Samsbeek en de Dikke Boom op het landgoed Verwolde bij Lochem.
Met het fotograferen van bomen en bossen kun je je eindeloos vermaken. Maar het is niet altijd even gemakkelijk. Het gevaar voor een ‘saaie plaat’ is levensgroot. Er is een aantal eenvoudige aandachtspunten dat je foto’s van bomen en bossen spannender kan maken. Probeer in ieder geval in de foto te vertalen wat je zo aanspreekt in de boom of het bos.
Foto 1 : Een bomenrij langs een kanaal. Door de weerspiegeling ontstaat er een weglopende lijn. De herfstkleuren en de mist geven het geheel een mystiek tintje.
Bomen benadrukken het landschap
Een eenzame boom kan de weidsheid van bijvoorbeeld een leeg polderlandschap benadrukken. Ook de seizoenen spelen hierin natuurlijk een rol. Een kale boom in een winters akkerlandschap kan een veel sterker beeld geven dan dezelfde boom die wegvalt tegen een metershoge muur van maïs. Soms kan het kiezen van een hoger standpunt voor nog meer ‘drama’ zorgen. daarom altijd een keukentrap in de auto liggen.
Volg de seizoenen
Heel veel fotografen hebben het al gedaan, maar het blijft mooi. Als je eenmaal een prachtige boom hebt gevonden, is de boom in verschillende seizoenen vanaf een vast standpunt vast te leggen. Hierdoor is bijvoorbeeld een prachtig vierluik te maken. Deze werkwijze kun je uitbreiden door de boom op verschillende tijdstippen van de dag te fotograferen. Bijvoorbeeld bij zonsopkomst, met zacht ochtendlicht, bij knetterhard daglicht en bij warm avondlicht. Ook verschillende weertypes binnen hetzelfde seizoen kan een interessant uitgangspunt zijn.
foto 2 : Een rij bomen maakt een foto van een avondlucht net iets spannender. Door het licht te meten op de lucht, steken de bomen als silhouet fraai af. Omdat er in de winter meer ‘kou’ in de lucht zit, zijn de kleuren rond zonsondergang vaak veel roder dan in andere jaargetijden.
Zoek naar patronen
Bomen lenen zich er bij uitstek voor om te experimenteren met patronen. Omdat in Nederland bomen veelal machinaal worden geplant, ontstaan er over het algemeen saaie bossen; de bomen worden immers in rijen op vaste afstand van elkaar neergezet. Door met de inkadering te spelen kun je deze saaiheid of regelmaat juist gebruiken voor een krachtig beeld.
foto 3 :Productiebos is vaak erg saai, maar juist door de herhaling en regelmaat kan een foto ook heel verrassend uitpakken.
Abstracte schilderijen
Boomstronken en boomschors zijn dankbare onderwerpen voor hele abstracte foto’s. In de schors van berkenbomen zijn soms de meest sprookjesachtige vormen te ontdekken. Sommige boomstronken en -wortels zijn door weer en wind zo gevormd of blootgelegd dat er allerlei figuren in naar voren komen. Ook op de zaagsnede van gevelde bomen ontstaan soms curieuze figuren. Het is dan een kwestie van inkaderen om het beeld zo sterk mogelijk te maken. De zoektocht naar onderwerpen in dit genre biedt een hele jaar door fotografeerplezier.
foto 4 :Door boven het landschap te komen, zoals hier in de Kale Duinen bij Appelscha, ontstaat er meer diepte in de foto.Een boom kan dan juist de weidsheid of uitge- strektheid van een leeg landschap benadrukken.
Gebruik de schaduw
De grilligheid van sommige bomen komt nog beter tot zijn recht als je niet de boom zelf, maar zijn schaduw vastlegt. Mooie achtergronden zijn bijvoorbeeld verweerde kerkmuren. Ook de weerspiegeling van bomen in het water of in de sneeuw zijn mooie onderwerpen.
foto 5 : Door het licht te meten op de ondergaande zon, zie je van de bladeren alleen nog het silhouet.
Grillen van de natuur
Bliksem en andere natuurverschijnselen zorgen dat aan bomen een heel verhaal is af te lezen. Soms worden bomen bijna tot op de grond gespleten, maar groeien beide helften vervolgens vrolijk verder. Sommige parasieten zorgen voor wonderlijke vergroeiingen, waarvan de zogenaamde heksenbezem in berkenbomen misschien het meest bekend is.
Ook leuk om vast te leggen zijn twee afzonderlijke bomen die door een tak met elkaar vergroeid zijn. Bedenk het maken van deze beelden steeds wat je precies wilt laten zien of welk verhaal je wilt vertellen.
foto 6 :Twee eenzame populieren in een weids en verlaten akkerlandschap.
Kleur op kleur
In het voorjaar en in de herfst veranderen de kleuren in het bos ingrijpend. Vooral het ontluikend groen van beuken is buitengewoon fraai. Het is kwestie van vaak naar een van tevoren zorgvuldig uitgekozen plek gaan om bij het juiste moment aanwezig zijn. Dat geldt ook voor het fotograferen van herfstkleuren. Er zit nogal wat verschil in de verkleuring van de bladeren bij de verschillende soorten bomen. De bladeren van de Amerikaanse eik staan er om bekend dat ze voor veel kleurspektakel kunnen zorgen.
Wat lager bij de grond is het krentenboompje een prachtige ‘herfststruik’. Half oktober zijn ze soms knalrood. Ook in het voorjaar is er een opeenvolging van kleuren. Dat begint in het vroege voorjaar (februari) met de bloei van hazelaar en els. De meeste wilgen bloeien begin april, terwijl fruitbomen vanaf half april volop in de bloesem staan. Het slotakkoord wordt gegeven door de vlieren die half juni met grote witte bloemtrossen de aandacht vragen.
foto 7 :Tweeling langs de IJssel.
Dieren en planten
Naast het feit dat bomen en bossen zelf een fotografisch onderwerp zijn, bieden ze ook levensruimte aan allerlei specifieke planten en dieren. Prachtig om te zien is de flora in het hele vroege voorjaar als er nog geen bladeren aan de bomen zitten. Dit is de tijd dat de bosanemonen bloeien. Deze soort wordt vaak vergezeld door het lelietje der dalen, daslook en voorjaarshelmbloem. In bossen waar stromend water te vinden is, is het de moeite waard om uit te kijken naar sleutelbloemen.
In sommige bossen kun je ook een onverwachtse ontmoeting hebben met allerlei zoogdieren. Deze confrontaties leiden zelden tot mooie foto’s, als het al lukt een plaatje te schieten voordat het dier gevlucht is. Het fotograferen van zoogdieren vraagt een gedegen voorbereiding. Maar ook zonder dagen in een schuiltentje door te brengen, is het heel goed mogelijk een mooie foto van een eekhoorn of edelhert te maken. Het is ook een kwestie van een terrein goed leren kennen en weten waar en wanneer de dieren te voorschijn komen.
foto 8 : Bomen doen het altijd goed in een sneeuwlandschap.
Lees ook Over bomen en bossen (deel 2)
