foto: © Tom van der Leij - Steenarend
Fotograaf Tom van der Leij reist de wereld over. Er komt van alles voor zijn lens. Zo pakte hij in Moskou de trein naar Beijing en stapte onderweg tweemaal uit.
Ik wilde altijd al eens de langste treinreis ter wereld maken; de Trans-Siberië Express, van Moskou naar Vladivostok. Ruim negenduizend kilometer dwars door de Siberische toendra. Het werd de Trans Mongolië Express, of beter gezegd, de Trans Baikal Express.
De reden daarvoor was dat ik heel graag het oudste en diepste meer ter wereld, Lake Baikal wilde zien en de Mongoolse steppe wilde ervaren. De eerste vijfduizend kilometer gaan bovendien over hetzelfde spoor als de Trans-Siberië. Bij Irkoetsk buig je zuidoostwaarts af om in Beijing te eindigen, 7622 kilometer bij elkaar.
Moskou is enerverend en indrukwekkend en dan plots klinkt ’s avonds laat het fluitsignaal en begint de tocht. Je geeft je al snel over aan het ritme van de trein. Maar drieënhalve dag in een klimaatgeregelde wagon zitten met norse Russen om je heen die alleen na extreme hoeveelheden alcohol ‘aanspreekbaar’ zijn, is op zich niet heel spannend.
Met de nekband drie maal om mijn pols geslagen kan ik de camera net nog door het raampje persen
Ook het troosteloze uitzicht van louter witte stammen van de nog kale berken werken niet bepaald inspirerend. En de godvergeten gehuchten langs het spoor doen troosteloos aan.
Toch verveel ik me geen moment. Ik lees wat, doe een middagdutje, stap bij elke langere stop even het perron op, koop wat noodles, maak een praatje met medereizigers en werk een beetje op de computer (want er zit een stopcontact in mijn coupé!).
Ik ga het haast niet erg vinden dat er geen enkel raam opengeschoven kan worden. Er valt buiten toch niet veel bijzonders te fotograferen. In slechts één geval kan ik een raampje naar binnen toe openklappen. Met de nekband drie maal om mijn pols geslagen kan ik de camera net nog door het raampje persen en op goed geluk, met een hoge sluitertijd een paar foto’s schieten.
Dan word ik al weer teruggefloten door de conducteur omdat ik het aircosysteem zou ontregelen. Dat is juist op het moment dat de trein in een soort bochtentraject terecht komt waardoor de voor- en achterkant schitterend te zien zijn. Door het raam heen fotograferen heeft geen bevredigend effect.
Gelukkig valt er in de trein aardig wat te fotograferen. Je kunt naar links of rechts lopen; naar de voor- of achterkant. In de restauratiewagon is het altijd druk evenals achterin de trein. Daar, in de goedkoopste klasse is het een gezellig zooitje aan culturen en de daarbij gepaard gaande gebruiken.
Mensen nodigen me uit voor een glaasje wodka en met handen en voeten kom ik toch aardig tot een ‘gesprek’. De norse gezichten blijken een stuk vriendelijker te reageren dan verwacht. Maar helaas willen veel mensen niet gefotografeerd worden. Dan maar stiekem vanaf mijn heup een paar platen maken, vriendelijk lachen en net doen alsof ik ze niet begrijp.
Bij Irkoetsk verlaat ik de trein en reis naar het Baikalmeer. Het is nog voorjaar en her en der drijven ijsschotsen, de bergtoppen rond het meer zijn zelfs wit besneeuwd. Het is nog ochtend en de zon breekt door.
Een beter cadeau kan ik me niet wensen en ga er op uit. Het meer heeft een zeer unieke flora en fauba; met een grote hoeveelheid endemische planten en dieren. Ik zie drie zoetwaterzeehonden op grote afstand nieuwsgierig kijken.
Als ik hem in zin kraag wil grijpen rent hij om me heen en trapt tegen mijn tas
Aan het einde van de dag loop ik een heuvel op met een schitterend uitzicht. Het meer ligt er rustig bij, als een spiegel, maar het machtige Baikal is oh zo verraderlijk. Het kan er enorm stormen.
In Irkoetsk wandel ik de dag erna door een oude wijk. Als ik een houten vervallen huis fotografeer word ik weggestuurd door een Kazachenjochie van amper twaalf jaar oud. Als ik hem vriendelijk laat zien wat ik doe en er mee doorga, doet het kind een greep naar mijn camera.
Verontwaardigd schreeuw ik naar hem dat hij dat moet laten. Hij pakt een fles en slaat ermee naar mijn lens. Als ik hem in zin kraag wil grijpen rent hij om me heen en trapt tegen mijn tas. Totaal verbouwereerd probeer ik hem te pakken, maar hij is me te snel af en rent weg. Met een zware tas op mijn rug, een camera in mijn ene hand en boodschappen in mijn andere hand ben ik niet erg wendbaar.
De trein naar Ulan Bator is een stuk ouder dan de trein van het eerste traject. Het landschap is gaandeweg behoorlijk veranderd. De loofbomen hebben plaatsgemaakt voor een eindeloos graslandschap met af en toe wat grazende paarden en her en der een ger, een Mongoolse tent. De hoofdstad is door zijn contrasten erg fotogeniek. Je waagt je even uit het ‘centrum’ en je staat in een wijk vol met gertenten.
Een kleine twee uur rijden brengt je bij het Terelj nationaal park. Het toerisme is hier ook doorgedrongen, getuige de vele nieuwe of in aanbouw zijnde resorts. Het zijn veelal keurig omheinde stukken grond met daarbinnen gertenten in rijen opgesteld.
Met enige Mongoolse traditie heeft het weinig tot niks te maken. Gelukkig weet de gids van het Nederlandse Tiara Tours me naar een echte ger te brengen. Spontaan nodigt de Mongoolse vrouw ons uit voor een kop thee en de zoon showt zijn steenarend.
Die avond heb ik elektriciteit om mijn batterijen op te laden; in deze koude lopen ze namelijk enorm snel leeg. Als het de volgende dag ook nog sneeuwt en ik in een groep jaks beland is mijn fotofeest compleet.
Het laatste deel van de reis gaat door de Gobiwoestijn. Het landschap wordt dor en kaal, tot dat er niks meer groeit. De nacht verloopt uiterst onrustig door de grensovergang met China waar we uren stil staan en de trein wordt voorzien van een ander onderstel dat correspondeert met de Chinese spoorbreedte.
Als het langzaam licht wordt blijken we door de bergen te rijden. Tunnel na tunnel sjokt de trein voort. De verstedelijking neemt toe en in de vroege middag doemen de stadsgrenzen van Beijing op.
Het betekent het einde van deze reis, maar het begin van een nieuwe, want naast een week fietsen in Beijing reis ik door naar een vriend in Hong Kong. Een groter contrast met de treinreis kan ik me haast niet voorstellen.
Meer weten over deze auteur/fotograaf?: bekijk dan de pagina van Tom van der Leij.
