De regels in de fotografie zijn eigenlijk slechts richtlijnen. Als je bijvoorbeeld de regel van derden overtreedt, hoeft dit geen slecht resultaat op te leveren. De regel van derden - net als al die andere regels - is er alleen om je een idee te geven over hoe je een foto kan samenstellen. Er is geen wet die zegt dat je die moet gebruiken. Maar die regels bestaan omdat ze meestal werken.
Dus hoe kun je bij het fotograferen van je omgeving zeker weten welke (indien aanwezig) van de vele compositieregels je moet toepassen? Hoe meer je fotografeert, hoe meer gevoel je hiervoor krijgt. In dit artikel een kort overzicht van de compositieregels die vaak het beste werken voor de meeste situaties.
De regel van derden
De oudste en meest bekende regel van alle fotografieregels is de regel van derden, deze bestaat al eeuwen. De oorsprong ligt al bij de kunstenaars uit de Renaissance, die zich op een goed moment begonnen af te vragen hoe het kwam dat een bepaald schilderij zo de aandacht kon trekken en uitnodigde om in het beeld rond te dwalen. Het waren de Renaissance-schilders die ontdekten dat het oog niet op het midden van een schilderij rust. In plaats daarvan wil het oog naar het onderwerp toe bewegen.
De regel van derden is eenvoudig. Je verdeelt het frame in negen gelijke delen, en dan plaats je je onderwerp op een van de snijpunten tussen die lijnen, of alleen over een van de verticale of horizontale lijnen.
Waarom werkt dit? Het antwoord is eigenlijk heel simpel. Wanneer je een object in het midden van het frame plaatst, gaat het oog daarheen en blijft daar. Omdat het object zich in het midden van het frame bevindt, heeft het oog geen reden om te bewegen en de rest van het beeld te verkennen. Het beeld is statisch. Maar als je een object in het linker- of rechterdeel van het frame plaatst, verandert dat allemaal.
Een beeld dat in drieën is verdeeld, lijkt dynamischer, omdat het oog naar het onderwerp gaat en van daaruit wordt aangemoedigd om over het frame te bewegen. Regel van derden afbeeldingen zijn dynamisch. Ze hebben beweging, ook al is het niet het soort beweging dat je letterlijk met je ogen kunt zien.
Je kunt bijna elke fotocompositie verbeteren door deze op te delen volgens de regel van derden. Het is de meest voor de hand liggende manier om een uitstekende foto te maken. Nu zijn er zeker gevallen waarin je een betere foto krijgt als je je niet aan de regel van derden houdt - een voorbeeld is wanneer je een object hebt met een sterke symmetrie.
Een gebouw of ander object dat er aan de linkerkant hetzelfde uitziet als aan de rechterkant, zal over het algemeen een betere balans hebben als het gecentreerd is in het frame in plaats van gecomponeerd volgens de regel van derden.
Meestal. Er zijn uitzonderingen op elke regel, en er zijn zelfs uitzonderingen op uitzonderingen, dus gebruik je eigen artistieke oordeel.
Lijnen gebruiken
Een van de grootste problemen met fotografie is dat het een tweedimensionaal medium is. Dat betekent dat een van de grootste uitdagingen, die elke fotograaf bij elke foto zal moeten overwinnen, is om de kijker ervan te overtuigen dat het tweedimensionale beeld waar hij of zij naar kijkt, echt in drie dimensies bestaat. Het is natuurlijk gezichtsbedrog, maar diepte in een beeld maakt het interessanter.
De eerste en waarschijnlijk meest succesvolle truc hiervoor is het gebruik van leidende lijnen. Wanneer het oog een lijn op een foto tegenkomt, is het zijn natuurlijke neiging om die lijn te volgen naar het punt van oorsprong of het verdwijnpunt. Dit is de reden waarom afbeeldingen van bijvoorbeeld spoorlijnen zo driedimensionaal kunnen lijken - omdat onze hersenen begrijpen dat die convergerende lijnen in drie dimensies plaatsvinden.
Lijnen kunnen ook op andere manieren gebruikt worden. Een gebogen lijn kan bijvoorbeeld ook een gevoel van dimensie toevoegen aan een foto. Stel je een weg voor die zich langs de flanken van een heuvel slingert en uiteindelijk in de verte verdwijnt. Niet alleen zal je oog die weg gebruiken om een interpretatie te geven over de grootte en diepte van de opname, het zal ook gekalmeerd worden door de golvende bochten.
Lijnen gebruiken werkt in bijna elk soort foto, van landschap tot portret. Bij foto's waarin je het kader met je onderwerp hebt gevuld is dat natuurlijk minder nodig, maar in sommige afbeeldingen kan het echt een gevoel van diepte geven.
Een portret van een meisje wat recht van voren is geschoten, kan als heel statisch beschouwd worden, maar als ze een kraag draagt die lijnen bevat, krijg je meer het gevoel dat ze echt bestaat op een tastbare plaats en tijd.
Dichterbij komen
We leven in een zeer complexe wereld. Zelfs de natuur buitenshuis is druk. Landschappen staan vol met bomen, struiken, vogels en insecten, vuil, water, lucht en wolken - het is visueel allemaal behoorlijk meervoudig. De beste afbeeldingen bevatten niet een beetje van alles, ze bevatten alleen een beetje van iets.
Wanneer er in een foto te veel dingen zijn om naar te kijken, en er geen centraal punt is, is het beeld onsamenhangend. Geen enkele afbeelding mag te veel informatie bevatten. Als je veel verschillende elementen in een compositie hebt, krijg je een chaotisch beeld. Je kijker weet niet waar hij moet kijken, dus het kan zijn dat deze niet veel tijd besteedt aan kijken. Hierbij kun je dus ook het beste de regel van derden aan je laars lappen en bijvoorbeeld in het midden inzoomen op een onderwerp.
Bij bovenstaande foto in het plexiglas schilderij is er juist midden in het onderwerp ingezoomd waardoor het een heel krachtige uitstraling heeft, terwijl de regel van derden geheel losgelaten is.
Wanneer je je camera pakt, moet je altijd eerst wat tijd besteden aan het nadenken over de meest eenvoudige manier om een afbeelding samen te stellen. Kun je een van die objecten die echt niet bijdragen aan je compositie weglaten? Kun je een groter diafragma gebruiken om die storende achtergrondelementen te vervagen? Of kun je wat verder inzoomen?
Alles wat je kunt doen om een compositie te vereenvoudigen, zal een goed resultaat opleveren. Het komt er eigenlijk op neer om de elementen te identificeren die belangrijk zijn en al het overige weg te laten. Meestal zul je merken dat er maar een paar (misschien zelfs maar één) belangrijke elementen in een plaatje zitten.
Conclusie
Geen enkele compositorische "regel" is geschikt voor elke situatie. Maar deze drie compositieregels kunnen je foto's behoorlijk consistent verbeteren, dus houd ze in gedachten wanneer je die camera pakt.
© Fotografie.nl
